Wszystko o testamentach – testamenty 2024

Uregulowanie spraw finansowych na wypadek śmierci to temat, który w Polsce mimo kampanii edukacyjnych nie jest powszechnie omawiany. Badanie przeprowadzone przez firmę Kantar na zlecenie Kancelarii Prawno-Podatkowej GWW i we współpracy z Fundacją Otwarte Forum wskazuje, że w Polsce testament spisują głównie osoby po 70 roku życia z wykształceniem podstawowym lub wyższym. Tymczasem tylko 8 proc. osób powyżej 45 roku życia decyduje się na taki krok.

Dlaczego testament jest ważny?

Testament pozwala na rozrządzenie majątkiem po śmierci inaczej niż w przypadku dziedziczenia ustawowego. Jest to zasadniczy dokument, który umożliwia dysponowanie majątkiem zgodnie z własną wolą. W przypadku braku testamentu majątek zmarłego będzie dziedziczony na zasadach ustawowych.

Sporządzenie testamentu daje wiele korzyści, w tym m.in. możliwość przekazania majątku osobie, z którą testator żył w nieformalnym związku. Co więcej, spisanie testamentu nie jest skomplikowaną czynnością i nie wiąże się z dużymi kosztami, a może być bardzo pomocne, zwłaszcza gdy dysponujemy znacznym kapitałem.

Rodzaje testamentów

W polskim prawie wyróżniono kilka rodzajów testamentów, dzielonych na zwykłe i szczególne. Do zwykłych zaliczamy testament własnoręczny (holograficzny), urzędowy (allograficzny) i testament notarialny. Testamenty szczególne to testament ustny, wojskowy i podróżny. Można sporządzić je w sytuacjach krytycznych, gdy sporządzenie testamentu w formie tradycyjnej jest utrudnione.

Testament własnoręczny musi być sporządzony własnoręcznie, podpisany i najlepiej opatrzony datą. Testament notarialny to rozrządzenie majątkowe potwierdzone przez notariusza. Testament allograficzny jest mniej popularny, wymaga obecności dwóch świadków i jest sporządzany w towarzystwie urzędników.

Wyznaczenie spadkobiercy powinno być precyzyjne. W przypadku testamentów notarialnych odpowiedzialność za poprawne sporządzenie testamentu spoczywa na notariuszu. Spadkobiercy powinni być identyfikowani poprzez imię, nazwisko, datę urodzenia i preferencyjnie PESEL. Nie można powołać spadkobiercy pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu.

Wzory testamentów

W internecie i u notariusza bez problemu możemy zapoznać się z różnymi wzorami testamentów. Są to wzory takie jak: testament własnoręczny, testament z powołaniem wykonawcy, z podstawieniem, z zapisem zwykłym albo windykacyjnym, z poleceniem lub wydziedziczeniem. Wzór testamentu powinien być zgodny z zasadami współżycia społecznego.

Bezpieczne przechowywanie testamentu

Każdy testament powinien być przechowywany w bezpiecznym miejscu, ale dostępnym dla zaufanych osób. W razie nieznalezienia testamentu dojdzie bowiem do dziedziczenia ustawowego zamiast testamentowego. Osoby poinformowane o miejscu przechowywania testamentu mają obowiązek ujawnić tę informację po śmierci spadkodawcy. Ukrycie lub zniszczenie testamentu może skutkować sankcjami prawnymi w postaci kilkuletniego pozbawienia wolności i wykluczenia z kręgu spadkobierców.

Najwyższy poziom bezpieczeństwa zapewnia przechowywanie testamentu u notariusza. Notariusz jest zawodem zaufania publicznego gwarantującym, że akt ostatniej woli zostanie odnaleziony, a postanowienia w nim zawarte – wypełnione.

Najczęstsze błędy przy sporządzaniu testamentu

Jeden testament tworzony przez dwie osoby

Testament musi być dokumentem jednoosobowym. Próby stworzenia testamentu małżeńskiego są nieważne.

Używanie technologii do tworzenia testamentu

Testament holograficzny musi zostać stworzony całkowicie ręcznie. Użycie komputera czy maszyny do pisania czyni dokument nieważnym.

Delegowanie tworzenia testamentu

Testament musi zostać spisany osobiście przez spadkodawcę. Nie można polecić stworzenia testamentu innej osobie.

Brak podpisu

Podpis na testamencie jest zasadniczym elementem. Musi być wyraźny i jednoznacznie identyfikować autora dokumentu.

Brak daty sporządzenia testamentu

Data jest ważna, choć jej brak automatycznie nie unieważnia testamentu. Przede wszystkim data ułatwia ustalenie, który z testamentów został spisany najpóźniej (jeśli jest ich więcej).

Czy można zmienić testament?

Tak, przyszły spadkodawca może zmienić testamentu w dowolnym momencie. Zmiana nie musi dotyczyć całego testamentu, a jedynie poszczególnych składników majątku.

Procedura nabycia spadku

Nabycie spadku może nastąpić po złożeniu odpowiedniego oświadczenia lub automatycznie po upływie sześciu miesięcy od chwili otwarcia spadku, jeśli spadkobierca nie złożył oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza chroni spadkobiercę przed odpowiedzialnością za długi spadkowe przekraczające wartość odziedziczonego majątku. Jeżeli spadkobierca zdecyduje się przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, będzie odpowiadał za długi zmarłego tylko do wysokości wartości odziedziczonego majątku. To znacznie ogranicza ryzyko finansowe.

Postępowanie spadkowe a spór o spadek

W sytuacji, gdy między potencjalnymi spadkobiercami wystąpi spór co do podziału majątku, postępowanie spadkowe może być bardziej złożone. W takim przypadku warto skorzystać z usług mediatora lub skierować sprawę na drogę sądową. Sąd jest w stanie wydać wyrok, który rozstrzygnie wszelkie spory i pozwoli na podział majątku zgodnie z wolą testatora bądź ogólnymi przepisami.

Podsumowując, testament jest bardzo ważnym dokumentem, który umożliwia pośmiertne rozdysponowanie swojego majątku. Powinien być spisany zgodnie z obowiązującymi przepisami, ponieważ w innym wypadku istnieje ryzyko łatwego podważenia aktu ostatniej woli. Rozważne sporządzenie testamentu po poznaniu zasad dziedziczenia znacznie ułatwi i przyspieszy przekazanie majątku kolejnym pokoleniom.