Wykonawca testamentu – kim jest, czy senior powinien go ustanowić?

Sprawom majątkowym często towarzyszą emocje. Podobnie może być z testamentem. Tym bardziej, jeśli senior rozporządził dobytkiem nie tak, jak oczekiwali tego bliscy. Aby zaradzić problemom, spadkodawca może powołać wykonawcę testamentu. Co należy do jego obowiązków?

Kim jest wykonawca testamentu?

Wykonawca testamentu to osoba upoważniona przez testatora (seniora) do wypełnienia jego postanowień. Rola wykonawcy testamentu sprowadza się do dopilnowania wszelkich kwestii formalnych po zgonie.

Dlaczego senior powinien powołać wykonawcę testamentu?

Mimo że w Polsce instytucja wykonawcy testamentu nie jest rozpowszechniona, warto wiedzieć, że niesie ona za sobą szereg korzyści. Ustanowienie w akcie ostatniej woli wykonawcy testamentu może być bardzo pomocne. Główną zaletą powołania zarządcy majątku zmarłego jest możliwość skoncentrowania dyspozycji mieniem w rękach jednej osoby (bądź kilku), w przypadku gdy dziedziczenie jest bardzo złożone (np. z uwagi na rozdrobnienie majątku) albo może wiązać się z konfliktami rodzinnymi dotyczącymi wzajemnych roszczeń.

Jakie obowiązki ma wykonawca testamentu seniora?

Do obowiązków wykonawcy testamentu należy zarządzanie zorganizowaną częścią lub oznaczonym składnikiem majątku spadkodawcy. To oznacza, że jego rola sprowadza się nie tylko do spłacenia długów spadkowych (jeżeli takie były), ale też do wykonania poleceń i zapisów. Wykonawca testamentu musi wydać spadkobiercom majątek spadkowy zgodnie z wolą spadkodawcy; jak najszybciej po dokonaniu podziału. Dodatkowo może pozywać i być pozywany w sprawach wynikających z zarządu majątkiem zmarłego – w tym tych dotyczących długów oraz prób podważenia testamentu. Za zobowiązania zaciągnięte w związku z zarządzaniem spadkiem wykonawca testamentu odpowiada jak syndyk masy upadłościowej – nie własnym majątkiem, lecz tym podlegającym dziedziczeniu. Ponadto można wymagać od niego, by dołożył wszelkich starań w zakresie zabezpieczenia pochówku, jeśli chodzi o miejsce i sposób wskazany w testamencie.

Ważne! Szczegółowy zakres zadań wykonawcy testamentu powinien zostać zapisany przez spadkodawcę.

Kto może być wykonawcą testamentu seniora?

Funkcję zarządcy majątku spadkowego seniora może pełnić każda osoba o pełnej zdolności do czynności prawnych, czyli przede wszystkim pełnoletnia. Nie musi być ona związana z rodziną zmarłego, być spadkobiercą ani mieć szczególnych kwalifikacji. Najważniejsze jest to, aby w testamencie spadkodawca w sposób niebudzący wątpliwości wskazał, kogo chce powołać na wykonawcę swojej ostatniej woli.

Czy może być kilku wykonawców jednego testamentu?

Obecnie tak. Nie ma przy tym górnego limitu dopuszczalnej liczby wykonawców testamentu. Jeśli testamentodawca zdecydował się powołać więcej niż jednego wykonawcę, może każdemu z nich powierzyć administrowanie inną częścią majątku.

Czy można odmówić pełnienia funkcji wykonawcy testamentu?

Osoba wskazana przez seniora nie ma obowiązku pełnienia funkcji wykonawcy testamentu. W tym celu składa odpowiednie oświadczenie przed notariuszem bądź sądem. 

Czy wykonawca testamentu może powierzyć funkcję innej osobie?

Przepisy wykluczają możliwość przeniesienia funkcji wykonawcy testamentu na inną osobę niż wskazana w dokumencie, nawet jeśli ta nie zdecyduje się pełnić przypisanej roli. Senior może jednak przewidzieć taką sytuację i wyznaczyć tzw. zastępczego wykonawcę testamentu.

Czy wykonawca testamentu może korzystać z pomocy osób trzecich?

Tak. W celu wykonania ostatniej woli zmarłego wykonawca testamentu może korzystać z pomocy, a nawet powołać pomocnika. Jest to możliwe wtedy, gdy testator nie wykluczył takiej możliwości.

Uwaga! W razie śmierci osoby powołanej na wykonawcę testamentu funkcja ta nie przechodzi na jego spadkobierców.

Czy wykonawca testamentu może zostać odsunięty od pełnienia funkcji?

Tak. Organem uprawnionym do tego, by zwolnić wykonawcę testamentu z pełnienia obowiązków jest sąd. Wykonawcę testamentu od pełnienia funkcji można odsunąć wyłącznie wtedy, gdy rażąco narusza obowiązki wynikające z przepisów.

Czy wykonawcy testamentu seniora przysługuje wynagrodzenie?

Gospodarowanie majątkiem seniora może generować koszty zarządu majątkiem spadkowym takie jak koszty czynności prawnych dotyczących składników majątku oraz (w przypadku powołania wykonawcy testamentu) koszty jego wynagrodzenia. Ze względu na fakt, że oba rodzaje kosztów należą do długów spadkowych i są pokrywane z majątku spadkowego, spadkobiercy otrzymują spadek pomniejszony o te wartości.

Ważne! Spadkodawca może wskazać w testamencie wysokość wynagrodzenia należnego wykonawcy testamentu. Jeśli tego nie zrobi, w celu ustalenia wynagrodzenia wykonawcy testamentu stosuje się odpowiednio przepisy regulujące zatrudnienie na podstawie umowy zlecenia. Należność ma odpowiadać nakładowi pracy. Wynagrodzenie wykonawcy testamentu należy się po wykonaniu wszystkich ciążących na nim obowiązków.

Odmienną sytuacją jest ta, gdy senior zarządził, iż funkcja wykonawcy testamentu ma być pełniona nieodpłatnie, albo poprzez odpowiedni zapis wskazał, że gratyfikacja będzie miała inny charakter niż pieniężny i wymienił jej formę.

Kiedy wykonawca testamentu seniora kończy swoją pracę?

Działalność wykonawcy testamentu kończy się wraz z wydaniem majątku ostatniemu spadkobiercy. W niektórych przypadkach jego praca może zakończyć się wcześniej – jeśli wykonawca testamentu umrze bądź utraci zdolności do przeprowadzenia czynności, np. z powodu choroby.

Miłosz Magrzyk

Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.