Dziedziczenie w Polsce zostało uregulowane przez dwa główne mechanizmy: zasady ustawowe oraz testament. W sytuacji, gdy zmarły pozostawi po sobie testament, dziedziczenie następuje zgodnie z jego ostatnią wolą. Czym w prawie spadkowym są testamenty szczególne?
Spis treści
Definicja testamentu
Testament to nazwa dokumentu, za pomocą którego spadkodawca wyraża swoją ostatnią wolę. Zgodnie z art. 941 Kodeksu cywilnego rozporządzanie majątkiem na wypadek śmierci jest możliwe wyłącznie poprzez sporządzenie testamentu. Jeden testament może zawierać postanowienia jednego spadkodawcy.
Podział testamentów
Polskie prawo wyróżnia dwa główne typy testamentów:
- Zwykłe: które obejmują testament holograficzny (własnoręczny), notarialny oraz alograficzny.
- Szczególne: takie jak ustny, podróżny oraz wojskowy.
Każda forma testamentu musi spełnić określone wymogi prawne, aby była ważna. Testamenty szczególne, ze względu na swoją specyfikę, podlegają bardziej rygorystycznym wymaganiom i mają ograniczony czas ważności.
Testamenty szczególne
Testamenty szczególne mogą zostać sporządzone w sytuacjach wyjątkowych, takich jak ryzyko śmierci. Cechą charakterystyczną testamentów szczególnych jest ich tymczasowość.
Zgodnie z art. 955 Kodeksu cywilnego, testament szczególny traci ważność po upływie 6 miesięcy od ustania tych okoliczności, chyba że spadkodawca zmarł wcześniej. Bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas, w ciągu którego spadkodawca nie ma możliwości sporządzenia testamentu zwykłego.
Testament ustny
Możliwość sporządzenia testamentu ustnego pojawia się w przypadku obawy rychłej śmierci spadkodawcy i niemożności zachowania zwykłej formy testamentowej. Testament ustny wymaga obecności co najmniej 3 świadków.
Aby potwierdzić treść testamentu ustnego, jeden ze świadków albo osoba trzecia musi spisać wypowiedź spadkodawcy w ciągu roku od jej złożenia, z podaniem daty i miejsca oświadczenia oraz daty i miejsca sporządzenia dokumentu, który musi być podpisany przez spadkodawcę i dwóch świadków lub wszystkich świadków. Jeżeli testament ustny nie został tak potwierdzony, można go zweryfikować przez jednomyślne zeznania świadków w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku przed sądem, a gdy przesłuchanie jednego świadka jest niemożliwe lub trudne, wystarczają zgodne zeznania dwóch świadków.
Testament podróżny
Osoby podróżujące samolotem lub statkiem morskim mogą sporządzić testament podróżny. Zasady sporządzenia tego rodzaju testamentu zostały uregulowane w art. 953 Kodeksu cywilnego. Spadkodawca wyraża swoją wolę w obecności dwóch świadków. Dowódca lub jego zastępca spisuje tę wolę i wskazuje datę jej sporządzenia, a następnie odczytuje ją w obecności świadków. Dokument musi zostać podpisany przez spadkodawcę, świadków oraz dowódcę lub jego zastępcę. W przypadku, gdy spadkodawca nie jest w stanie podpisać dokumentu, przyczyna tej sytuacji powinna zostać odnotowana w treści. Gdy niemożliwe jest zachowanie tej formy testamentowej, można sporządzić testament ustny.
Testament wojskowy
To specyficzna forma testamentu dostępna dla żołnierzy i pewnych grup cywilów związanych z Siłami Zbrojnymi RP. Testamenty wojskowe mogą sporządzać żołnierze Sił Zbrojnych pełniący czynną służbę wojskową, pracownicy cywilni zatrudnieni w Siłach Zbrojnych, osoby cywilne towarzyszące Siłom Zbrojnym, w tym członkowie personelu Polskiego Czerwonego Krzyża i innych stowarzyszeń pomagających wojskowej służbie zdrowia, osoby świadczące posługę duszpasterską w Siłach Zbrojnych oraz członkowie służb pomocniczych i inne osoby świadczące usługi na rzecz Sił Zbrojnych. Ponadto testament wojskowy może sporządzić każda osoba cywilna znajdująca się na terenie pod wyłącznym zarządem wojska, na jednostce pływającej Marynarki Wojennej lub na statku powietrznym Sił Zbrojnych.
Testament wojskowy można sporządzić na trzy sposoby: pierwszy to wyrażenie woli przez spadkodawcę sędziemu wojskowemu, który ją spisuje i odczytuje, a potem obaj podpisują. W przypadku braku możliwości podpisu spadkodawcy sędzia odnotowuje powód. Drugi sposób polega na tym, że spadkodawca przedstawia swoją wolę w obecności dwóch świadków, z których jeden ją spisuje, a następnie wszyscy podpisują. Trzeci sposób zakłada, że jeśli spadkodawca nie może się podpisać wyraża swoją ostatnią wolę przed trzema świadkami; jeden z nich spisuje testament i podaje przyczynę braku podpisu, a wszyscy świadkowie podpisują dokument.
W razie zagrożenia życia spadkodawcy lub specjalnych okoliczności, testament wojskowy można sporządzić ustnie w obecności dwóch świadków, niekoniecznie jednocześnie obecnych, a weryfikacja odbywa się według Kodeksu cywilnego.
Podsumowując, testament jest ważnym dokumentem, który wymaga przemyślenia i odpowiedniego przygotowania, biorąc pod uwagę specyfikę polskiego prawa spadkowego.
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.