Wszystko o rentach – renty 2024

Renty to kluczowy element systemu zabezpieczenia społecznego, gwarantujący wsparcie finansowe osobom niezdolnym do pełnowymiarowego zarobkowania ze względów zdrowotnych. Pomimo że to temat dość powszechny, nadal pojawia się wiele pytań dotyczących zasad przyznawania rent i rodzajów tych świadczeń.

Stopnie niepełnosprawności i ich znaczenie

W polskim systemie prawnym wyróżniamy trzy stopnie niepełnosprawności: lekki, umiarkowany i znaczny.

• Stopień lekki odnosi się do osób z ograniczoną zdolnością do pracy lub pełnienia ról społecznych. Mimo to z niektórymi trudnościami można sobie radzić, np. przy udziale sprzętu ortopedycznego.
• Stopień umiarkowany jest przyznawany osobom z naruszeniem zdolności do pracy lub mogącym pracować jedynie w warunkach pracy chronionej.
• Stopień znaczny jest związany z poważnym naruszeniem sprawności organizmu, wymagającym stałej opieki.

Niepełnosprawność nie musi być przeszkodą w karierze zawodowej. Wielu pracodawców docenia różnorodność i odrzuca stereotypy. Specjalnie dostosowane do zatrudnienia osób z niepełnosprawnością są zakłady pracy chronionej.

Kto może starać się o rentę?

Osoby, które wskutek choroby nie są w stanie pracować, mogą ubiegać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Aby nabyć prawo do renty, musimy:

• być osobą niezdolną do pracy,
• nie mieć uprawnień do emerytury z FUS,
• mieć odpowiedni staż pracy,
• wykazać, że niezdolność powstała podczas okresu składkowego/nieskładkowego lub w 18 miesięcy od jego zakończenia.

Do chorób mogących skutkować niezdolnością do pracy zaliczane są zaburzenia psychiczne, takie jak depresja czy schizofrenia, choroby układu kostno-stawowego, choroby układu nerwowego, choroby narządu wzroku, choroby zawodowe oraz choroby przewlekłe.

Jakie są rodzaje rent?

Renty przede wszystkim można podzielić na stałe i okresowe. Osoby pobierające rentę regularnie przechodzą kontrole zdrowotne. Stała renta nie jest przyznawana dożywotnio, ale jest przeznaczona dla osób, które są niezdolne do pracy i których lekarz orzecznik uważa, że nie odzyskają zdolności zawodowych przez co najmniej 5 lat od diagnozy.

Aby otrzymać taką rentę, niezbędna jest opinia komisji lekarskiej potwierdzająca, że z powodu choroby nie jesteśmy w stanie podjąć działalności zarobkowej. W odróżnieniu od renty stałej renta okresowa przyznawana jest na określony czas (co do zasady niezdolność do pracy jest orzekana na okres nie dłuższy niż 5 lat), lecz może zostać przedłużona, jeśli wymaga tego stan zdrowia.

Renta chorobowa, inaczej nazywana rentą inwalidzką, obejmuje trzy kategorie: stałą, okresową oraz szkoleniową. To stan zdrowia determinuje czas trwania jej pobierania. Renta rodzinna przysługuje po śmierci członka rodziny. Ubiegać się o nią może młodzież do 16 roku życia, a w przypadku, gdy kontynuują naukę – do 25 roku życia, jak również inne osoby spełniające określone kryteria. Ważne jest, by zmarły miał prawo do emerytury lub innego świadczenia. Minimalna renta rodzinna wynosi od 1 marca 2023 roku 1588,44 zł brutto.

Renta wypadkowa przyznawana jest tym, którzy doznali obrażeń podczas pracy, niezależnie od stażu składkowego. Jej wysokość jest zależna od stopnia niezdolności do pracy. Renta socjalna to wsparcie dla tych, którzy nie mogą pracować z powodu problemów zdrowotnych pojawiających się przed osiągnięciem określonego wieku. Renta szkoleniowa skierowana jest do tych, którzy stracili zdolność do pracy w swoim zawodzie, ale mogą się przekwalifikować. Przyznawana jest z reguły na 6 miesięcy. Standardowa renta szkoleniowa to 75 proc. podstawy renty.

Staż wymagany do uzyskania renty

W zależności od wieku, w którym staliśmy się niezdolni do pracy, wymagany staż wynosi od 1 do 5 lat. Jeśli niezdolność jest wynikiem wypadku do pracy lub z pracy, nie musimy spełniać wymogu stażowego.

Proces orzekania o niezdolności jest dwuetapowy. Początkowo orzeczenie wydaje lekarz ZUS, jednak w przypadku niekorzystnej decyzji, możesz odwołać się do komisji lekarskiej ZUS w ciągu 14 dni od otrzymania orzeczenia.

Jak obliczana jest renta?

Wysokość renty zależy od wielu czynników: od procentu kwoty bazowej, podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych i nieskładkowych czy podstawy wymiaru za każdy rok, który brakuje do pełnych 25 lat stażu ubezpieczenia (uwzględniając okresy składkowe i nieskładkowe), liczonych od dnia złożenia wniosku o rentę do osiągnięcia wieku 60 lat.

Jeśli podejmiesz pracę, będąc na rencie, musisz monitorować swoje przychody, aby nie przekroczyć określonych limitów. W innym wypadku renta może zostać zmniejszona lub zawieszona.

Jak złożyć wniosek o rentę?

Formularz wniosku można pobrać ze strony internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych albo pobrać w wersji papierowej w punkcie informacyjnym każdej jednostki ZUS-u. Wniosek można złożyć online przez Platformę Usług Elektronicznych ZUS (PUE). Wypełniony wniosek trzeba dostarczyć najpóźniej 30 dni przed przewidzianym terminem przejścia na rentę.

Po złożeniu wniosek zostanie przeanalizowany przez organ rentowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby składającej wniosek lub przez wyznaczoną jednostkę ZUS-u. Decyzja powinna zostać podjęta w ciągu 30 dni.

Renta a prewencja rentowa

W kontekście renty warto wspomnieć o prewencji rentowej ZUS, stanowiącej zestaw działań strategicznych realizowanych przez ZUS w celu poprawy stanu zdrowia osób ubezpieczonych korzystających z długotrwałych świadczeń, takich jak zasiłek chorobowy czy świadczenie rehabilitacyjne. ZUS zakłada bowiem, że lepiej zainwestować w leczenie ubezpieczonego, zamiast wypłacać mu rentę, w przypadku, gdy jego stan się pogorszy.

Standardowo program rehabilitacyjny w ramach prewencji rentowej ZUS trwa 24 dni. Koszty związane z leczeniem, zakwaterowaniem, zabiegami oraz transportem (najtańszym środkiem komunikacji publicznej) pokryje ZUS.

Usługi rehabilitacyjne dostępne są w formie stacjonarnej lub ambulatoryjnej. Do chorób najczęściej kwalifikujących do rehabilitacji zaliczają się schorzenia narządu ruchu, układu krążenia oraz ośrodkowego układu nerwowego.

Odwołanie od decyzji ZUS

Jeśli nie zgadzasz się z decyzją ZUS-u, masz prawo się od niej odwołać. Można to zrobić w oddziale ZUS-u, który wydał decyzję.W odwołaniu należy podać numer decyzji, przyczyny niezadowolenia i własnoręcznie podpisać dokument. Jeżeli nie możesz dostarczyć odwołania osobiście, może to zrobić za Ciebie przedstawiciel ustawowy lub pełnomocnik. Odwołanie można też wysłać pocztą.