W Polsce osoby z niepełnosprawnościami mogą spotkać się z dwoma rodzajami orzecznictwa: do celów rentowych i pozarentowych. Wyjaśnienie różnic pomiędzy nimi to podstawa dla każdej osoby starającej się o ustalenie swojego statusu.
Spis treści
System rentowy
Zadaniem orzecznictwa do celów rentowych jest ocena zdolności do pracy. Kluczowymi organami w tym zakresie są lekarze orzecznicy ZUS i komisje lekarskie ZUS. Wyróżniamy także specyficzne grupy:
- Rolnicy i ich rodziny podlegają komisjom lekarskim Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS).
- Służby mundurowe (np. policjanci, żołnierze, celnicy) i ich rodziny są pod jurysdykcją komisji lekarskich MON czy MSWiA.
Orzeczniczy system pozarentowy
System pozarentowy polega na pracy powiatowych lub miejskich zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności (PZON lub MZON). Jest to inny rodzaj oceny niż w systemie rentowym ZUS. Chociaż orzeczenia ZUS-u mogą dać uprawnienia do korzystania z różnych ulg, to prawo do konkretnych ulg, takich jak ulga rehabilitacyjna, uzyskuje się poprzez orzeczenie PZON/MZON.
Z takimi orzeczeniami wiąże się wiele korzyści, takich jak zasiłek pielęgnacyjny czy ulgi w komunikacji publicznej.
Dawne orzeczenia, wydane przed wejściem w życie kluczowej ustawy z 1997 roku, wciąż mają znaczenie. Jeśli posiadasz jedno z nich, może warto zastanowić się nad złożeniem wniosku do PZON, by ustalić stopień swojej niepełnosprawności.
W przypadku posiadania orzeczenia wydanego przez służby mundurowe konieczne jest uzyskanie orzeczenia PZON, aby skorzystać z uprawnień określonych przez wspomnianą ustawę.
Znaczenie orzeczenia o niepełnosprawności
Orzeczenie o niepełnosprawności to nie tylko status prawny osoby jako niepełnosprawnej. Daje ono dostęp do szeregu form pomocy i uprawnień. Obejmuje to między innymi wsparcie w zakresie rehabilitacji zawodowej, zniżki w komunikacji, ulgi podatkowe i wiele innych.
Niepełnosprawność to stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy osoby, który utrudnia wypełnianie ról społecznych, w szczególności ograniczając zdolności do wykonywania pracy zawodowej.
Misja PZON/MZON
PZON/MZON zajmują się orzekaniem o:
- Niepełnosprawności (dla dzieci do 16. roku życia).
- Stopniu niepełnosprawności (dla osób powyżej 16 roku życia).
- Wskazaniach do ulg i uprawnień.
Zrozumienie i korzystanie z odpowiednich ścieżek orzeczniczych jest kluczem dla każdej osoby starającej się o ustalenie swojego statusu niepełnosprawności.
Zrozumienie symboli przyczyn niepełnosprawności
Orzeczenie niepełnosprawności ma za zadanie dokładnie określić uszkodzenie lub chorobę, która daje podstawę do stwierdzenia niepełnosprawności osoby. Często używane są symbole przyczyn niepełnosprawności, które odzwierciedlają konkretne choroby lub zaburzenia. Ustawodawca określił, że w jednym orzeczeniu może znaleźć się od jednego do trzech symboli, pod warunkiem, że każdy z nich samodzielnie stanowi przyczynę orzeczonej niepełnosprawności.
Wśród nich wyróżniamy:
- 01-U – upośledzenie umysłowe;
- 02-P – choroby psychiczne;
- 03-L – zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu; … aż do 12-C – całościowe zaburzenia rozwojowe.
Istotną podstawę prawną w tym kontekście stanowi Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 15 lipca 2003 roku.
Orzeczenia o uprawnieniach – kiedy są wydawane?
Gdy mowa o orzeczeniu o wskazaniach do ulg i uprawnień, mówimy o dokumencie przyznawanym osobom, które już posiadają orzeczenie o pewnym stopniu niepełnosprawności. Orzeczenie takie opiera się na wcześniejszych, ważnych orzeczeniach z różnych instytucji, takich jak Zakład Ubezpieczeń Społecznych czy KRUS. W procesie jego uzyskania, lekarz bierze pod uwagę naruszoną sprawność osoby i ograniczenia funkcjonalne, które uzasadniają korzystanie z ulg i uprawnień. Ważne jest, że nie jest konieczne przedstawianie nowego zaświadczenia o stanie zdrowia. Wymagana jest pełna dokumentacja medyczna. Jednak w tym postępowaniu decyzja jest ostateczna i nie przysługuje od niej odwołanie.
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.