Zapis windykacyjny – czym jest, jak można go dokonać?

Senior, który decyduje się na sporządzenie testamentu, zazwyczaj ma na celu skrupulatne zabezpieczenie interesów majątkowych. Jednym z instrumentów prawnych, którym może się posłużyć, jest zapis windykacyjny. Na czym polega i czy warto z niego skorzystać?

Czym jest zapis windykacyjny?

Przepisy dotyczące zapisu windykacyjnego obowiązują od 23 października 2011 roku. To, czym jest zapis windykacyjny, reguluje art. 981 „Kodeksu cywilnego”. Jest to instytucja prawa spadkowego, na mocy testator może postanowić, że spadkodawca nabędzie dany przedmiot z chwilą otwarcia spadku.

Co może być przedmiotem zapisu windykacyjnego?

W skład rzeczy, instytucji i praw, które mogą zostać objęte zapisem windykacyjnym, wchodzą:

• zbywalne prawa majątkowe, 
• rzeczy oznaczone co do tożsamości (np. nieruchomość), 
• przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne, 
• prawa zapisobiercy użytkowania lub służebności,
• ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.

W drodze zapisu windykacyjnego można więc przekazać np.: mieszkanie, biżuterię, dzieła sztuki itp. 

Jak dokonać zapisu windykacyjnego?

Ustanowienie zapisu windykacyjnego jest możliwe tylko w testamencie, gdy w formie aktu notarialnego spadkodawca precyzyjnie określił, kto jest zapisobiorcą. Zapisu windykacyjnego można dokonać tylko przed notariuszem, który zadba o wszelkie formalności pozwalające później uniknąć wątpliwości co do woli testatora.

Kto może zostać zapisobiorcą windykacyjnym?

Zapisu windykacyjnego senior może dokonać na rzecz żyjącej osoby fizycznej bądź osoby prawnej. Co ciekawe, zapisu można dokonać także na rzecz dziecka, które w momencie rozrządzeń majątkowych zostało poczęto, lecz jeszcze nie urodziło. To tzw. nasciturus.

Kiedy zapis windykacyjny jest nieważny?

Zapis windykacyjny seniora nieważny jest wtedy, gdy: dokument został sformułowany nieprawidłowo bądź jeżeli okaże się, że w chwili otwarcia spadku spadkodawca był zobowiązany do zbycia zapisanego przedmiotu; albo ów przedmiot nie należał do spadkodawcy. Bezskuteczność zapisu windykacyjnego może wynikać także z następujących przesłanek:

• zapisobiorca nie dożył otwarcia spadku, odrzucił zapis windykacyjny bądź nie istniał,
• zapisobiorcę uznano za niegodnego przyjęcia postanowień zapisu,
• zapisobiorca jest cudzoziemcem, który w ciągu 2 lat od daty otwarcia spadku nie złożył do ministra właściwego ds. wewnętrznych wniosku o zezwolenie na nabycie przedmiotu zapisu bądź nie uzyskał takiej zgody,
• po śmierci spadkodawcy złożono wniosek o ogłoszenie jego upadłości.

Czy zapis windykacyjny jest opodatkowany?

Obowiązek podatkowy powstaje w momencie, gdy uprawomocni się orzeczenie wydane przez sąd i potwierdzające prawo majątkowe przez zapisobiorcę. Z całkowitego zwolnienia z podatku od spadku mogą skorzystać osoby, które należą do tzw. grupy zerowej. Są to: małżonka bądź małżonek, rodzice, rodzeństwo, dziadkowie, wnuki, pasierbowie oraz ojczym lub macocha.

Czym różnią się zapis zwykły i zapis windykacyjny?

Zarówno celem zapisu zwykłego, jak i zapisu windykacyjnego dokonanego przez seniora jest przekazanie konkretnej osobie poszczególnych składników majątku. Jednak między jedną a drugą formą występuje szereg różnic.

• zapis windykacyjny senior może sporządzić wyłącznie przed notariuszem, w przypadku zapisu zwykłego nie ma takiej konieczności,
• zapis windykacyjny w odróżnieniu od zapisu zwykłego wraz z otwarciem spadku oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu automatycznie,
• mimo że zapis windykacyjny nie wchodzi w skład masy spadkowej, za długi spadkowe zapisobiorca windykacyjny odpowiada wraz ze spadkodawcami. Z kolei zapisobiorca zwykły jest zwolniony z takiego obowiązku,
• przy ustanawianiu zapisu windykacyjnego możemy kierować się węższym katalogiem praw niż w przypadku zapisu zwykłego,
• zastrzeżenie warunku lub terminu dopuszczalne jest tylko przy zapisie zwykłym.

Uwaga! Spadkodawca może powołać wykonawcę testamentu do sprawowania zarządu przedmiotem zapisu windykacyjnego do czasu, zanim we władanie przedmiotem zapisu nie wejdzie zapisobiorca.

Zapis windykacyjny a zachowek

Wierzyciel może skierować do zapisobiorcy windykacyjnego roszczenie w sprawie zachowku, jeśli jego wymagań nie będą w stanie zaspokoić spadkobiercy. Obowiązek zostaje ograniczony do wysokości wzbogacenia wynikającego z zapisu. przedmiot zapisu windykacyjnego.

Miłosz Magrzyk

Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.