Spadek jest fundamentalnym elementem prawa, a testamenty są esencjonalnym narzędziem w zarządzaniu majątkiem po śmierci. Polskie prawo pozwala na sporządzenie testamentu w dowolnej formie spośród kilku przewidzianych – każdej o równorzędnej mocy prawnej, choć z różnymi wymogami i warunkami.
Spis treści
Rodzaje testamentów
W polskim systemie prawnym testamenty zostały skategoryzowane zgodnie z ich formą i warunkami sporządzenia. Każda forma testamentu ma równą wagę prawną, a wybór zależy od preferencji i okoliczności, w jakich znalazł się spadkodawca.
Testamenty zwykłe
- Testament odręczny (holograficzny): musi zostać w pełni napisany ręcznie i podpisany przez spadkodawcę.
- Testament notarialny: ma formę aktu notarialnego.
- Testament alograficzny: spadkodawca wyraża ostatnią wolę ustnie, w obecności urzędnika i dwóch świadków. Ostatnia wola zostaje zaprotokołowana.
Te formy testamentów można sporządzić w każdym czasie, bez dodatkowych warunków.
Testamenty szczególne
- Testament ustny: sporządzany w obawie rychłej śmierci, w obecności trzech świadków.
- Testament podróżny: sporządzany podczas podróży morskiej czy powietrznej.
- Testamenty wojskowe: może zostać sporządzony tylko w czasie mobilizacji lub wojny albo przebywania w niewoli.
Te formy testamentów są stosowane dość rzadko, tylko w razie tego, gdy sporządzenie testamentu w innej formie jest niemożliwe lub bardzo utrudnione.
Testament ustny
To forma testamentu stosowana wtedy, gdy inne są niemożliwe lub gdy spadkodawca obawia się rychłej śmierci. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego, świadomość rychłej śmierci może wynikać z przyczyn takich jak choroba, podeszły wiek lub bezpośrednie zagrożenie życia.
Testament ustny musi zostać spisany i podpisany przed upływem roku od złożenia przez dwóch świadków lub wszystkich świadków bez spadkodawcy. Testament ustny jest równie ważny jak notarialny i może zmienić każdy wcześniejszy testament.
Jeśli testament ustny nie zostanie spisany, treść może być rekonstruowana przez sąd na podstawie zeznań świadków. Musi to nastąpić w ciągu sześciu miesięcy od śmierci spadkodawcy i wszyscy świadkowie muszą złożyć zgodne oświadczenia co do treści ostatniej woli.
Świadek, dla którego w testamencie przewidziano korzyść
Osoba, która może odnieść korzyść z testamentu, nie może być świadkiem podczas jego sporządzania, co wynika z art. 957 Kodeksu cywilnego. Ograniczenie to dotyczy również:
- małżonka tej osoby,
- krewnych lub powinowatych w pierwszym i drugim stopniu,
- osób pozostających z tą osobą w stosunku przysposobienia.
Co się stanie, gdy osoba będąca w konflikcie interesów zostanie świadkiem testamentu? Jeśli jest to „świadek nadliczbowy” (było dwóch innych świadków, zgodnych z prawem) to testament zostanie uznany za ważny, ponieważ taka osoba nie będzie traktowana jako świadek.
Jedynie klauzula korzystna dla tej osoby i jej rodziny zostanie unieważniona. W sytuacji, gdy bez tej klauzuli testament by nie powstał, cały dokument zostanie uznany za nieważny.
Niestety testament ustny często jest powodem rodzinnych sporów, ponieważ może zostać stworzony bez notariusza i bez podpisu spadkodawcy.
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.