W wielu związkach dążenie do bliskości i wzajemnego wsparcia jest kluczowym celem partnerstwa. Jednak, gdy troska o ukochaną osobę przeradza się w nadmierną kontrolę, może to doprowadzić do poważnych problemów emocjonalnych i psychicznych.
Spis treści
Czym jest nadmierna kontrola w związku?
Nadmierna kontrola to postawa, w której jedna osoba dominuje nad drugą i podejmują za nią decyzje ingerujące w jej życie osobiste lub restrykcyjnie określa, co partner (partnerka) może, a czego nie może robić. To zachowanie, które ogranicza wolność i niezależność drugiej osoby i w rezultacie prowadzi do poczucia izolacji. W skrajnych przypadkach takie zachowanie może przerodzić się w formę przemocy psychicznej czy fizycznej.
Osoba kontrolująca często cierpi na brak poczucia bezpieczeństwa w innych relacjach, co kompensuje nadmierną kontrolą partnera lub partnerki. Z jednej strony zazdrość może być wyrazem miłości, ale z drugiej – oznaką braku pewności w sobie i wątpliwości co do szczerości uczuć. Na tym wszystkim cierpi Twój związek i cierpią inne relacje.
Różnica między troską a kontrolą
Troska o partnera jest naturalnym i pożądanym uczuciem w zdrowym związku. Wyraża się poprzez wsparcie, zrozumienie oraz chęć pomocy w trudnych chwilach. Kontrola jest natomiast formą dominacji, w której jedna osoba dąży do stałego monitorowania i decydowania za drugą, narzuca jej własne poglądy i oczekiwania. Gdy troska przeradza się w chęć „posiadania” partnera i decydowania za niego, tracimy zdrowy balans w związku.
Uczucie zazdrości w pewnym momencie życia może być naturalne, lecz kiedy przeradza się w chorobliwą zazdrość, jej przyczyn należy szukać w traumach i historiach z dzieciństwa. Chorobliwa zazdrość to złożony problem, który często ma korzenie w niskim poczuciu własnej wartości i doświadczeniach z przeszłości. Nadmierna kontrola drugiej osoby jest jednym z najbardziej destrukcyjnych zachowań w relacji, prowadzącym do wpędzenia kogoś w poczucie winy, do frustracji i poniżenia.
Symptomy nadmiernej kontroli
Jednym z pierwszych sygnałów nadmiernej kontroli jest nieustanne interesowanie się tym, gdzie w danej chwili przebywa partner albo partnerka. Osoby kontrolujące często uzależniają się od technologii, ponieważ korzystają z aplikacji śledzących lub co chwilę wysyłają wiadomości z zapytaniami o lokalizację. Choć może to być początkowo maskowane troską, w rzeczywistości stałe monitorowanie miejsca pobytu partnera jest próbą ograniczenia jego wolności.
Izolowanie partnera od jego najbliższych to kolejny symptom patologii w związku. Osoby kontrolujące często usiłują wmówić swojemu partnerowi albo partnerce, że jego rodzina czy przyjaciele są dla niego szkodliwi lub mają złe intencje. Celem jest wyizolowanie partnera do tego stopnia, by stał się bardziej zależny od kontrolującej go osoby i nie miał ani chwili odpoczynku od związku.
Kiedy partner zaczyna ingerować w finanse drugiej osoby i decydować, na co może ona wydać pieniądze, albo kwestionuje każdy jej zakup, jest to ewidentny znak nadmiernej kontroli. To samo dotyczy decyzji osobistych, takich jak wybór pracy, uczestnictwo w kursach czy inne aktywności poza domem.
Osoby kontrolujące posługują się różnymi technikami w celu zmuszenia partnera do działania zgodnie z ich oczekiwaniami. Mogą to być złośliwe uwagi, groźby czy szantaż emocjonalny. Manipulowanie uczuciami, wykorzystywanie słabości partnera albo gra na jego lękach to metody, które mają na celu zmuszenie kogoś do podporządkowania się woli kontrolującej osoby.
Przemocometr – rozpoznaj przemoc zanim będzie za późno
Według Centrum Praw Kobiet rocznie w wyniku przemocy domowej ginie w Polsce 400–500 kobiet. Na tak skrajne sytuacje składa się szereg przyczyn, jednak wszystko zaczyna się od braku umiejętności rozpoznania symptomów przemocy i odpowiedniej reakcji na te oznaki. Kontrolowanie wyjść, przeglądanie zawartości telefonu albo groźby udostępnienia zdjęć – wszystko to są ostrzeżenia.
Przewodnikiem, który pomoże nam rozpoznać, czy już mamy do czynienia z przemocą, czy jeszcze nie, jest Przemocometr.
Przemocometr przypomina linijkę podzieloną na trzy kolory:
- Zielony: wskaźniki zdrowego związku,
- Pomarańczowy: sygnały potencjalnej przemocy,
- Czerwony: wołanie o pomoc, niebezpieczne sytuacje.
Skutki psychiczne dla osoby kontrolowanej
Utrata poczucia własnej wartości
Jednym z najbardziej dotkliwych skutków bycia pod stałą kontrolą jest zanikanie wiary w siebie. Osoba kontrolowana musi mierzyć się z krytycznymi uwagami, które mogą skłonić ją do przekonania, że jest niekompetentna czy nawet niegodna miłości. W efekcie po pewnym czasie zaczyna wątpić w swoje zdolności, talenty i wartość.
Rozwój zaburzeń lękowych i nastroju, a także chorób
Stałe narażenie na kontrolę, krytykę i pozostawanie pod presją może doprowadzić do rozwinięcia się różnych lęków i innych zaburzeń emocjonalnych. Mogą to być lęk przed odrzuceniem, fobia społeczna albo depresja.
Czujność i niepewność w codziennym życiu
Bycie pod stałą obserwacją prowadzi do tego, że osoba kontrolowana zaczyna żyć w stanie ciągłej czujności. W końcu każde działanie, każda decyzja czy drobny gest mogą stać się przedmiotem krytyki. Zamiast cieszyć się życiem, taka osoba ciągle analizuje swoje działania i wyciąga z nich wnioski. Po to, by nie popełnić błędu.
Utrata zaufania do siebie i innych
Osoby kontrolowane często tracą zaufanie nie tylko do siebie, ale i do otaczających ich ludzi. Stałe kwestionowanie ich decyzji przez partnera sprawia, że zaczynają wątpić w swoją intuicję i zdolność do podejmowania słusznych decyzji. Ponadto mogą czuć się zdradzone przez bliskich, którzy nie zauważają ich trudnej sytuacji lub nie potrafią albo nawet nie próbują jej zrozumieć.
Jak nadmierna kontrola wpływa na jakość związku?
Stopniowe niszczenie zaufania
Podstawą każdego udanego związku jest wzajemne zaufanie. Niestety nadmierna kontrola skutecznie je podkopuje. Kiedy jedna osoba nieustannie wątpi w motywy, decyzje czy uczciwość drugiej, w związek wkrada się atmosfera niepewności. Zaufanie jest jak delikatna tkanina – raz naderwane trudno będzie w pełni odbudować. Osoba kontrolowana zamiast mieć wsparcie w partnerze zaczyna widzieć w nim potencjalnego agresora.
Utrata bliskości emocjonalnej i fizycznej
Bliskość emocjonalna jest kluczem do głębokiego połączenia w związku. Kontrola tworzy barierę między partnerką a partnerem. Osoba kontrolowana może czuć się niewidoczna, niezrozumiana lub wręcz odrzucona. To wszystko tworzyć dystans. Intymność, która była kiedyś naturalna, z czasem staje się rzadka i pełna napięcia, co pogarsza jakość związku.
Eskalacja konfliktów i kłótni
Kontrolujące zachowanie rzadko pozostaje niezauważone przez osobę kontrolowaną. W miarę upływu czasu narastają w niej frustracja, poczucie niesprawiedliwości i bunt. Partnerzy coraz częściej się kłócą, zamiast wspierać. Nawet pozornie drobna sprzeczka może przerodzić się w poważny konflikt.
Rozpad związku
Niestety nadmierna kontrola trwająca miesiącami czy latami prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia związku. Dla par, które nie potrafią poradzić sobie z tym problemem, ostatecznym rozwiązaniem stają się separacja albo rozwód. Zerwanie więzów jest postrzegane jako jedyny sposób na odzyskanie wolności i poczucia własnej wartości. Niekiedy jest to jedyne i najlepsze rozwiązanie, szczególnie w obliczu przemocy.
Zauważasz u siebie niezdrowe zachowania – co dalej?
Dlaczego zawsze musisz wiedzieć, gdzie jest Twój partner albo partnerka? A może zauważyłeś/-aś, że często podważasz decyzje swoich bliskich? Spróbuj zrozumieć, dlaczego tak się dzieje. Zacznij od wniknięcia w głąb siebie.
Samorefleksja to pierwszy krok do próby zrozumienia siebie. Może okazać się bolesna, ale tylko dzięki niej będziesz mógł/-a dowiedzieć się, dlaczego zachowujesz się w ten, a nie inny sposób. Zrób listę swoich zachowań w ciągu ostatniego tygodnia czy miesiąca i zastanów się, które z nich mogą wskazywać na tendencję do nadmiernej kontroli. Czy często sprawdzasz telefon partnera? Czy co chwilę pytasz dzieci, gdzie były? Jeśli takie zachowania są dla ciebie normą, może być to znak, że warto się nad sobą zastanowić.
Nasi bliscy często widzą nas lepiej niż my sami siebie. Jeśli słyszysz od nich uwagi na temat Twojego kontrolującego zachowania, nie ignoruj ich. Zamiast tego postaraj się otworzyć na konstruktywną krytykę. Wykorzystaj te chwile jako okazję do rozmowy, pytaj o konkretne sytuacje, które wskazują na Twoje kontrolujące zachowania. Możliwe, że początkowo będzie Ci trudno przyjąć takie wiadomości, ale pamiętaj – lepiej je znać i nad nimi pracować, niż żyć w nieświadomości.
Jeśli wiesz, że masz problem, nie bój się skonsultować z profesjonalistą. Terapeuta albo psycholog pomogą Ci zrozumieć źródło Twojego zachowania i udostępnią narzędzia do pracy nad sobą, a ostatecznie pomogą w nawiązaniu zdrowych relacji z innymi. Przyznanie się do problemu i szukanie pomocy to oznaka siły, a nie słabości!
Jesteś osobą dotkniętą przemocą? Oto kilka porad
Jeżeli poczujesz, że Twoja prywatność została naruszona, nie lekceważ tego, tylko ustal jasno, czego oczekujesz od partnera. Może to być prośba o niesprawdzanie Twojego telefonu albo ustalenie konkretnych godzin, w których jesteś niedostępny/-a. Raz ustalone granice powinny być przestrzegane przez obie strony.
Kiedy poczujesz, że tracisz grunt pod nogami, pamiętaj, że zawsze możesz zwrócić się o pomoc. Rodzina, przyjaciele oraz specjaliści mogą być Twoim oparciem. Czasem to właśnie wsparcie z zewnątrz jest tym, czego potrzebujesz, by odzyskać równowagę i wiarę w siebie.
Inwestuj w rozwój samodzielności. W obliczu bycia kontrolowaną/-ym kluczowym jest, aby uniezależnić się od drugiej strony i zadbać o swoją autonomię – np. finansową.
Każdy związek jest trochę jak gra drużynowa – jeśli nie ma w nim zasad, łatwo o faule. Dlatego ustalcie razem jasne reguły. Jak często i kiedy chcecie spędzać czas razem, a kiedy osobno? Jakie są Wasze priorytety i co jest dla was ważne w relacji?
Podsumowując, każdy związek to podróż pełna wyzwań, ale przede wszystkim pełna miłości i wzajemnego wsparcia. Jeśli zmagasz się z trudnymi emocjami w relacji, potrzebujesz wsparcia i chęci pracy nad swoimi przeżyciami i przekonaniami. Pamiętaj, że zdrowa komunikacja, zrozumienie i chęć pracy nad sobą są kluczem do harmonii i szczęścia w relacji. Dbaj o siebie i swojego partnera, a przede wszystkim niech Wasza miłość będzie zawsze wolna od ograniczeń.
Źródło grafiki: https://przemocometr.org/
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.