Wynagrodzenie to suma wielu świadczeń cząstkowych. Sprawdź, z jakich elementów składa się Twoja pensja.
Spis treści
Jakie są składniki wynagrodzenia za pracę?
Wynagrodzenie jest regularnym świadczeniem majątkowym przysługującym za pracę wykonaną w ramach umowy z zatrudniającym (pracodawcą). Zgodnie z art. 78 §1 Kodeksu pracy pensja powinna odpowiadać rodzajowi pracy, jej jakości i ilości oraz uwzględniać kwalifikacje niezbędne do jej wykonania. Co do zasady, całe wynagrodzenie przyjmuje formę pieniężną: zapłata w formie pozapieniężnej jest możliwa wyłącznie wtedy, gdy przewidują to ustawowe przepisy prawa pracy regulujące prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy lub układ zbiorowy prac.
Wynagrodzenie zasadnicze jest tym, które obowiązkowo otrzymuje każdy pracownik. Można określać je na podstawie stawki: godzinowej, miesięcznej, akordowej albo prowizyjnej.
Struktura wynagrodzenia za pracę
W wynagrodzeniu za pracę jeden składnik ma charakter podstawowy, dlatego jest określany jako wynagrodzenie zasadnicze. Pozostałe elementy to tzw. dodatki, które zależą od różnych czynników – np. stanowiska. To oznacza, że wynagrodzenie składa się z dwóch rodzajów składników:
- stałego (podstawowego), który jest zawarty w każdym wynagrodzeniu,
- zmiennego, zależnego od indywidualnych czynników.
Wśród dodatków można wymienić:
- dodatki za pracę w nadgodzinach,
- dodatki za pracę w porze nocnej,
- dodatki za pracę w szczególnych warunkach,
- dodatek funkcyjny,
- dodatek za staż pracy.
Inną grupą składników mogą być dodatki za ewentualne kwalifikacje zawodowe lub dodatki wyrównawcze:
- dodatek dla ciężarnych kobiet oraz matek karmiących, które z uwagi na swój stan zostały przeniesione do pracy niżej wynagradzanej;
- dodatek dla pracownika niezdolnego do pracy na dotychczasowym stanowisku z uwagi na stan zdrowia (np. na skutek wypadku), ale nieuznanego za całkowicie niezdolnego do pracy;
- dodatek przysługujący pracownikowi, który został przeniesiony do innej pracy z uwagi na stwierdzenie u niego objawów wskazujących na chorobę zawodową.
Dodatki do wynagrodzenia nie muszą być wypłacane w każdym miesiącu. Mogą również być przyznawane tylko czasowo, np. w ciągu kilku miesięcy, z powodu okresowego wykonywania dodatkowych obowiązków.
Składowe pensji: premia
Dodatkowy element wynagrodzenia to także premia, która wprost nie wynika z Kodeksu pracy, lecz bardziej z wewnątrzzakładowych ustaleń. Najczęściej jest to ekwiwalent, który odzwierciedla ilościowe lub jakościowe efekty pracy i może być uzależniona od osiągnięcia pewnego pułapu finansowego przez pracodawcę.
Co ważne, pracodawca nie jest zobligowany do przyznania premii, a jej wysokość może być zmienna. Jednak regulamin powinien dokładnie określać, w jakich sytuacjach pracownik nabywa prawo do bonusowego wynagrodzenia.
Prowizja elementem wynagrodzenia
Poza premią pracodawcy stosują prowizję, najczęściej w branży handlowej, choć nie rzadziej można ją spotkać również w gastronomii czy innych gałęziach gospodarki opierających się na sprzedaży usług lub dóbr materialnych.
Prowizja zapisana w umowie zazwyczaj ma stały charakter, zmienia się zaś jej wysokość, obliczana jako procent od finansowych rezultatów pracy danego zatrudnionego. W takim przypadku wszystko zależy od wyników, jakie osiąga pracownik w okresie rozliczeniowym. Bardzo często prowizja jest uznawana za sposób motywowania zatrudnionych do jeszcze efektywniejszej pracy. W takim przypadku pracownicy muszą wypracować własną metodę sprzedaży, która będzie przynosiła im określone zyski.
Dodatki za dyżury
Podpisując umowę o pracę i negocjując warunki zatrudnienia, warto zorientować się, jakie elementy będą wchodzić w skład naszej pensji. Bardzo ważną kwestią jest temat dyżurów. Jeśli pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy poza normalnymi godzinami pracy – w wyznaczonym miejscu i czasie, jest w stałej gotowości do świadczenia pracy – wówczas możliwe jest dodatkowe wynagrodzenie Gdy dyżur pełniony jest:
- w zakładzie lub innym wyznaczonym miejscu – podlega rekompensacie,
- poza zakładem pracy (np. w domu) – za czas takiego dyżuru nie przysługuje ani czas wolny, ani wynagrodzenie, chyba że pracownik świadczy pracę i wtedy za ten czas należy się rekompensata.
Kiedy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia?
Zgodne art. 80 Kodeksu pracy za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. Dzieje się tak m.in. w sytuacjach:
- przestoju,
- badań profilaktycznych,
- zwolnienia na poszukiwanie pracy,
- powstrzymania się od pracy na skutek zagrożenia,
- zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy.
Należności przysługujące pracownikom powinny być wypłacane w ustalony dzień wypłaty wynagrodzenia.
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.