Gorąca kawa, promienie słońca czy chwila przy kominku – wszystko to kojarzy nam się z przyjemnością. Ale co, gdy te sytuacje wymykają się spod kontroli? Oparzenia to jeden z najczęściej spotykanych rodzajów urazów. Jak sobie z nimi radzić, gdzie szukać pomocy?
Spis treści
Co to są oparzenia?
Oparzenia to obrażenia skóry lub innych tkanek organizmu, wynikłe na skutek kontaktu z wysoką temperaturą, substancjami chemicznymi, prądem czy promieniowaniem. Powodują uszkodzenie, a w skrajnych przypadkach – zniszczenie tkanki.
Podzieliliśmy oparzenia na trzy kategorie: oparzenia lekkie, średnie i ciężkie. Lekkie oparzenia charakteryzują się zaczerwienieniem skóry, bólem i nieznacznym obrzękiem. W przypadku oparzeń średnich dolegliwości są intensywniejsze, a do nich dochodzą jeszcze pęcherze wypełnione płynem. Oparzenia ciężkie to najpoważniejsze urazy, w których skóra jest mocno zniszczona, często z widocznym uszkodzeniem tkanek głębszych.
Aby zrozumieć, dlaczego leczenie oparzeń może być tak skomplikowane, warto przypomnieć podstawy anatomii skóry. Skóra składa się z trzech głównych warstw: naskórka (warstwa zewnętrzna), skóry właściwej (środkowa warstwa) i tkanki podskórnej (warstwa najgłębsza).
Różne obszary ciała mają różną grubość skóry, co wpływa na stopień oparzenia.
Rodzaje oparzeń
Dokładne rozpoznanie typu oparzenia jest kluczowe dla skutecznego leczenia.
Oparzenia termiczne
Oparzenia termiczne są najczęściej spotykanym typem oparzenia. Są wynikiem bezpośredniego kontaktu skóry z gorącymi cieczami, płomieniem, parą wodną czy gorącymi powierzchniami. Ich zaawansowanie zależy od czasu ekspozycji na czynnik drażniący i temperatury. Leczenie oparzeń termicznych obejmuje zwykle zaaplikowanie leków przeciwbólowych, opatrunki, a czasami interwencję chirurgiczną. Wybierasz się na wakacje? Przed wyjazdem spakuj apteczkę.
Oparzenia chemiczne
Oparzenia chemiczne są spowodowane kontaktem skóry lub błon śluzowych z substancjami chemicznymi, takimi jak kwas lub zasada. Oparzenia tego typu mogą być powierzchowne lub przenikać głębiej, w rezultacie powodując uszkodzenie skóry na różnych głębokościach. Stopień oparzenia chemicznego zależy od rodzaju substancji i czasu ekspozycji. Leczenie oparzeń chemicznych wymaga przemycia oparzenia, neutralizacji chemicznej i założenia opatrunków.
Oparzenia elektryczne
Oparzenia elektryczne wynikają z przepływu prądu przez ciało, co może doprowadzić zarówno do uszkodzeń zewnętrznych (skóry), jak i wewnętrznych (mięśni, nerwów, naczyń krwionośnych). Rozległość takich oparzeń zwykle trudno jest ocenić, ponieważ widoczne uszkodzenia skóry mogą być minimalne, podczas gdy uszkodzenia wewnętrzne często są znaczne.
Oparzenia w wyniku promieniowania
Oparzenia powstałe wskutek promieniowania zazwyczaj są wynikiem ekspozycji na promieniowanie UV (oparzenia słoneczne) lub promieniowanie jonizujące (w przypadku radioterapii lub ekspozycji na materiały radioaktywne). Tak jak w przypadku innych rodzajów oparzeń, stopień oparzenia promieniowaniem zależy od dawki promieniowania i czasu ekspozycji. Leczenie obejmuje łagodzenie objawów oparzenia, w tym zażywanie leków przeciwbólowych.
Stopnie oparzeń
Stopnie oparzeń są związane z głębokością uszkodzenia tych warstw.
Oparzenia pierwszego stopnia
Oparzenia I stopnia to najmniej poważne z oparzeń. Objawiają się zaczerwienieniem skóry, nieco większym ciepłem w miejscu oparzenia i bólem. Przykładem może być typowe oparzenie słoneczne. Zazwyczaj nie powodują trwałych uszkodzeń skóry i goją się same w ciągu tygodnia bez konieczności specjalistycznego leczenia.
Oparzenia drugiego stopnia
Oparzenie II stopnia powierzchowne powoduje zaczerwienienie skóry, ból, obrzęk i powstawanie pęcherzy. W przypadku głębszych oparzeń II stopnia skóra staje się biała lub szara, a ból może być mniejszy z powodu uszkodzenia zakończeń nerwowych.
Oparzenia trzeciego stopnia
Oparzenia III stopnia to poważne urazy, w których niszczeniu ulegają wszystkie warstwy skóry – naskórek, skóra właściwa i tkanka podskórna. Powierzchnia skóry staje się biała, czarna lub szara. Uszkodzenie tkanek jest tak poważne, że pacjent często nie odczuwa bólu w miejscu oparzenia z powodu zniszczenia zakończeń nerwowych.
Oparzenia czwartego stopnia
Oparzenia IV stopnia to najcięższe z oparzeń. W tym przypadku urazy obejmują nie tylko wszystkie warstwy skóry, ale także mięśnie, ścięgna, nerwy, naczynia krwionośne, a nawet kości. Te oparzenia są zwykle wynikiem ekspozycji na bardzo intensywne źródło ciepła, typu eksplozja czy długotrwały kontakt z płomieniem. Podobnie jak oparzenia trzeciego stopnia wymagają natychmiastowej pomocy medycznej.
Pierwsza pomoc przy oparzeniach
Oparzenia, niezależnie od stopnia, zawsze powinny być traktowane poważnie. Szybka i skuteczna pierwsza pomoc ograniczy ich rozległość oraz złagodzi dyskomfort.
Zasadniczo w przypadku każdego oparzenia należy odizolować oparzonego od czynnika, który to oparzenie wywołał. Następnie oparzenie należy chłodzić letnią wodą przez około 10–20 minut. Nie należy jednak stosować lodu, by nie spowodować dodatkowych uszkodzeń skóry. Po schłodzeniu oparzenia trzeba zabezpieczyć je sterylnym opatrunkiem w celu zapobieżenia infekcjom. Nie wolno przylepiać opatrunku do oparzenia.
Kiedy wezwać pomoc medyczną?
Wezwanie pomocy medycznej jest konieczne w przypadku oparzeń II stopnia obejmujących duże obszary ciała, wszystkich oparzeń III stopnia i oparzeń IV stopnia. W przypadku oparzeń obejmujących twarz, dłonie, stopy, genitalia czy pośladki, a także oparzeń u dzieci i osób starszych, również konieczne jest natychmiastowe wezwanie pomocy medycznej.
Leczenie oparzeń – co powinien wiedzieć pacjent
Leczenie oparzeń zależy od stopnia oparzenia. Leczenie oparzeń I stopnia zwykle polega na łagodzeniu bólu i utrzymaniu obszaru w czystości. Oparzenia II stopnia mogą wymagać antybiotyków i specjalistycznych opatrunków. Oparzenia III stopnia i oparzenia IV stopnia, które przenikają do podskórnej tkanki tłuszczowej, mięśni czy kości, często wymagają hospitalizacji i interwencji chirurgicznej.
Oparzenia, szczególnie rozległe, mogą prowadzić do szoku oparzeniowego, czyli stanu związanego z gwałtownym spadkiem ciśnienia krwi. Może on doprowadzić do niewydolności wielonarządowej, a w skrajnych przypadkach do zgonu. Inne możliwe ogólnoustrojowe komplikacje to infekcje, które rozprzestrzeniają się po całym ciele i prowadzą do sepsy.
Oparzenia powodują również dehydratację, ponieważ uszkodzona skóra nie jest w stanie zatrzymać wystarczającej ilości płynów w organizmie.
Rekonwalescencja i rehabilitacja po oparzeniach
Rekonwalescencja i rehabilitacja po oparzeniach są długotrwałe i zależą od stopnia oraz rozmiaru oparzenia. Skupiają się na fizykoterapii, która pozwala zapobiec utracie zakresu ruchu przy wykonywaniu codziennych czynności.
Oparzenia a zdrowie psychiczne
Oparzenia mogą mieć poważny wpływ na zdrowie psychiczne poszkodowanych. Mogą prowadzić do stresu pourazowego, depresji albo lęku. Wielu pacjentów ma trudności w akceptacji swojego wyglądu po oparzeniu, co wpływa na ich samoocenę i relacje społeczne.
Zapobieganie oparzeniom
Większości oparzeń można zapobiec poprzez podstawowe środki bezpieczeństwa i edukację.
Bezpieczeństwo w domu
W domu zawsze trzeba monitorować urządzenia generujące ciepło, takie jak kuchenki czy piekarniki. Nigdy nie pozostawiaj tych urządzeń bez opieki, kiedy są włączone. Chroń skórę. Sprawdź temperaturę wody przed wejściem do wanny bądź pod prysznic. Używaj ograniczników temperatury. Zawsze trzymaj środki czystości i chemikalia poza zasięgiem dzieci.
Bezpieczeństwo w miejscu pracy
Osoby pracujące w środowisku, gdzie istnieje ryzyko oparzeń, powinny nosić odzież ochronną. Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnić szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. W przypadku oparzenia pracownik powinien natychmiast zgłosić to swojemu przełożonemu i skorzystać z dostępnej pomocy medycznej.
A i pamiętaj oczywiście, aby przestrzec swoje wnuki. Naucz je, by w żadnym wypadku nie dotykały gorących przedmiotów i nie biegały pod dworze bez nakrycia głowy, jeśli akurat mocno grzeje słońce.
Przestrzegając tych prostych zasad, możemy znacznie zredukować ryzyko nieszczęścia.
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.