W świecie sztuki, w którym tradycyjne formy wyrazu spotykają się z nowoczesnymi interpretacjami, happening wyróżnia się jako forma, która zaskakuje i angażuje. To może być intrygujący sposób wyrażenia siebie oraz ponownego odkrywania kultury i sztuki. W tym artykule zagłębimy się w esencję happeningu, jego historyczne korzenie i znaczenie dla współczesnych odbiorców.
Spis treści
Definicja happeningu
Happening to wydarzenie artystyczne, które jest nieprzewidywalne, często improwizowane i ściśle związane z miejscem oraz chwilą jego wystawienia. Jego korzenie sięgają awangardowych ruchów artystycznych z lat 50. i 60. XX wieku, łączących elementy teatru, sztuki wizualnej i muzyki.
Kiedy myślimy o tradycyjnych formach sztuki, takich jak malarstwo czy rzeźba, zazwyczaj mamy na myśli dzieło, które można podziwiać w muzeum lub galerii. Happening wychodzi poza te ramy. To nie tylko coś, co obserwujemy – to coś, w czym bierzemy czynny udział. Główną cechą odróżniającą happening od innych form sztuki jest jego chwilowość i zarazem niepowtarzalność. Każdy happening jest jedyny w swoim rodzaju i nie może zostać powtórzony w dokładnie ten sam sposób.
Happening to nie tylko forma sztuki, to przede wszystkim doświadczenie – intensywne, emocjonalne i często zaskakujące.
Historia i ewolucja happeningu
Ach, te lata 60. XX wieku! Jaka to była era pełna napięć, zmian i kreatywności. Dokładnie wtedy, ponad pół wieku temu, happening narodził się jako forma ekspresji i buntu. To nie była sztuka dla muzeów – happening odbywał się na ulicach, w parkach, w opuszczonych budynkach, a nawet na prywatnych podwórkach. Był sztuką dla ludzi.
Z upływem czasu happening ewoluował. W latach 70. i 80. artyści zaczęli mocniej akcentować elementy polityczne i społeczne. Happening stał się narzędziem dla różnych grup społecznych chcących zwrócić uwagę na ważne kwestie i sprowokować do dyskusji. W kolejnych dekadach, wraz z rozwojem technologii i mediów cyfrowych, happening zyskał nowe formy i interpretacje.
A jak było w Polsce? U nas w kraju happening też stał się ważnym elementem sceny artystycznej, zwłaszcza w kontekście walki o wolność i demokrację. W trudnych czasach stanu wojennego i opresji happeningi były śmiałą formą protestu i sprzeciwu. Jednym z najważniejszych twórców happeningów w Polsce był Tadeusz Kantor, który swoimi działaniami nie tylko odzwierciedlał realia życia w PRL-u, ale także wprowadzał innowacyjne podejście do sztuki. Nie można zapomnieć również o innych ważnych postaciach polskiej sceny happeningu, takich jak Jerzy Bereś czy Natalia LL.
Bogactwo doświadczeń i mądrość
Dojrzałość niesie ze sobą bogactwo doświadczeń, mądrość i głębokie zrozumienie świata. W happeningach, których korzenie sięgają buntowniczych lat 60., dojrzałe artystki odnajdują przestrzeń, by dzielić się swoimi perspektywami, by być słyszanymi i zauważanymi.
Niektóre z najbardziej pamiętnych happeningów były właśnie dziełem doświadczonych twórczyń. Ich prace odzwierciedlały życiowe wyzwania, triumfy i przemyślenia kobiet w średnim wieku i koncentrowały się na uwypukleniu norm społecznych i oczekiwań wobec nich. Marina Abramović i Yoko Ono nawet po przekroczeniu pięćdziesiątki kontynuowały tworzenie happeningów, które wywoływały silne reakcje i prowokowały do refleksji.
Wyjątkowość happeningu polega na tym, że nie jest on zamkniętą domeną tylko dla znanych artystek. Każda kobieta, bez względu na wiek czy doświadczenie, może stać się częścią tej dynamicznej formy sztuki. To piękno happeningu – jest demokratyczny, otwarty i przyjmuje wszystkich, którzy chcą wyrazić siebie w nowy, niekonwencjonalny sposób. Wyobraź sobie organizowanie własnego happeningu w lokalnej kawiarni, galerii czy parku? Może to być forma wyrazu przemyśleń na temat starzenia się, macierzyństwa, kariery czy jakiejkolwiek innej ważnej dla Ciebie tematyki. Ciekawe? I to jak.
Przykłady niezapomnianych happeningów
Happeningi, mimo swojej ulotności, potrafią tak samo silnie wpłynąć na kulturę, jak dzieła sztuki, które są trwałe i które możemy do dziś oglądać w muzeach.
Jednym z najbardziej znanych happeningów był „Cut Piece” przeprowadzony w latach 60. Akcja odważna w swojej prostocie, podczas której widzów zaproszono do odcinania kawałków ubrania artystki, była zarówno medytacją nad ciałem i przedmiotowością kobiety, jak i aktem zaufania. Z kolei Marina Abramović zaskoczyła świat swoim „The Artist is Present”. Po prostu siedziała i patrzyła na każdego, kto zdecydował się usiąść obok niej – proste i o niezwykle potężnym wydźwięku.
Innowacyjne podejście Tadeusza Kantora do sztuki, łączące teatr z happeningiem, stało się znakiem rozpoznawczym polskiej sceny artystycznej. Z kolei grupa nazywana Pomarańczową Alternatywą w latach 80. wykorzystała happening jako formę protestu przeciwko reżimowi komunistycznego. Swoje niezadowolenie zamanifestowała poprzez paradę krasnoludków we Wrocławiu. To wydarzenie do dziś jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych z tamtego okresu.
Happening w dobie cyfrowej
Cyfryzacja. Dla wielu z nas to słowo niesie ze sobą mieszankę ekscytacji i nostalgii. Pokolenie 50+ to pokolenie, które wchodziło w dorosłość w czasach analogowych, ale też było i jest świadkiem narodzin ery cyfrowej. Nie ma wątpliwości, że technologia gruntownie zmieniła nasze życie, ale jak dokładnie wpłynęła na sztukę, szczególnie na happening?
W świecie, w którym granice fizyczne zacierają się coraz mocniej, happening również przekroczył swoje tradycyjne ramy. Dziś zorganizowanie wirtualnego happeningu to nie problem. Platformy takie jak Zoom, VR czy różne aplikacje społecznościowe to miejsca, w których wydarzenia artystyczne można tworzyć i udostępniać. I co ważne, ze swoim przekazem od razu trafisz do szerokiego grona – globalnej społeczności. Mimo że brak bezpośredniego, fizycznego kontaktu z uczestnikami widowiska może wydawać się barierą, to właśnie on stał się inspiracją dla wielu artystów. Jednym z przykładów happeningu nowej ery jest „Virtual Dinner Party” – happening, którego uczestnicy z różnych części świata spotykali się wirtualnie, by wspólnie zjeść posiłek i porozmawiać.
Dodatkowo technologia nie tylko pozwoliła wprowadzić nowe formy wyrazu, ale też zmieniła nasze postrzeganie happeningów. Podczas gdy tradycyjne wydarzenia są ulotne, cyfryzacja pozwala nam je zapisać i odtworzyć w dowolnym momencie.
Jak stworzyć happening?
Happening jako dynamiczna forma ekspresji może być testem Twojej kreatywności niezależnie od tego, ile masz lat. W końcu, jak mawiał Picasso: „Nie zrozumiecie sztuki, póki nie zrozumiecie, że w sztuce 1+1 może dać każdą cyfrę z wyjątkiem 2”.
- Idea na początek. Wszystko zaczyna się od idei. Co chcesz przekazać? Może to być refleksja nad przemijaniem, radością z doświadczania małych rzeczy albo po prostu komentarz współczesnego świata. Musisz mieć plan. Kluczem jest autentyczność i osobiste zaangażowanie.
- Wybierz odpowiednie miejsce. Twoja kuchnia, lokalny park, wirtualna przestrzeń – wszystko zależy od Twojej wizji. Miejsce powinno wzmocnić i dopełnić Twoją ideę.
- Zaangażuj odbiorców. Happening wyróżnia się tym, że nie jest tylko przedstawieniem dla biernych widzów. Twój happening powinien zachęcać do interakcji, do włączenia się w artystyczne przedsięwzięcie.
- Czerp z własnych doświadczeń. Jako osoby 50+ macie za sobą wiele historii: sukcesów, porażek, miłości i strat. Użyjcie tych doświadczeń, by nadać swojemu happeningowi głębię. To historie prosto z życia wzięte zwykle są najciekawsze.
- Eksperymentuj. Happening ma poruszać, ale nie musi być doskonały. Ważniejsza jest chęć wyrażenia siebie i otwarcia przed światem. Nie bój się ryzykować i pamiętaj, że każda próba to krok do przodu.
- Współpracuj. Twoi przyjaciele, rodzina czy znajomi mogą wnieść do projektu nowe perspektywy i pomysły. Wspólna praca może być nieocenionym źródłem inspiracji.
Tworzenie happeningu to podróż w głąb siebie, swojego głosu i miejsca w świecie sztuki. Nie czekaj więc na „odpowiedni” moment – ten moment jest teraz. Zainspiruj, zadziw, zaangażuj – i przede wszystkim, baw się sztuką!
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.