Wyobraź sobie, że otwierasz okno i patrzysz na ulicę. Czy wiesz, że co dziesiąta osoba, którą zobaczysz, będzie seniorem? To możliwe, ponieważ w ciągu ostatniej dekady liczba osób w wieku 65+ zwiększyła się na świecie o 214 mln! To już prawie co dziesiąty mieszkaniec naszej planety. Tak dynamiczny przyrost liczby emerytów stawia przed społeczeństwem poważne wyzwania.
Spis treści
Polska się starzeje
Zastanówmy się, co to oznacza dla nas – Polaków? Otóż znajdujemy się w czołówce krajów, które starzeją się najszybciej na świecie. Dlaczego? Odpowiedź jest prosta: coraz mniej naszych rodaków decyduje się na potomstwo, natomiast liczba emerytów rośnie i to bardzo dynamicznie. Ludzie średnio żyją dłużej niż jeszcze 20 czy 30 lat temu.
W 2023 r. Główny Urząd Statystyczny zarejestrował bardzo niekorzystne statystyki urodzeń. Od stycznia do czerwca br. na świat przyszło tylko 139,5 tys. dzieci. To o 14,5 tys. mniej w porównaniu z tym samym okresem poprzedniego roku. Dla porównania, w pierwszej połowie 2022 roku zarejestrowano 154 tys. urodzeń żywych. W pierwszej połowie 2021 roku odnotowano prawie 12,3 tys. więcej urodzeń niż w analogicznym okresie 2022 roku. Drastycznie zmniejszająca się liczba urodzeń będzie miała poważne i długofalowe konsekwencje ekonomiczne. Sytuacji nie polepsza fakt, że tylko w pierwszym półroczu tego roku na emeryturę przeszło w Polsce o 19 proc. więcej osób niż w analogicznym okresie rok wcześniej. Eurostat prognozuje, że do 2030 roku liczba ludności Polski spadnie do 37 mln.
Dlaczego Polska jest tak „emerycka”?
Polska zajmuje 28 miejsce na świecie (jeśli nie liczyć małych państw) pod względem udziału osób 65+ w społeczeństwie. W Kraju Kwitnącej Wiśni – Japonii – prawie 30 proc. mieszkańców to emeryci. W Europie natomiast liderem są Niemcy, Francja i Hiszpania. Z najnowszego raportu ONZ-u wynika, że na świecie jest już ponad ćwierć miliarda osób zaliczonych do grupy „seniorów”. Najwięcej emerytów w stosunku do całej populacji mieszka w Monako! To aż 36 proc. A najmniej w Katarze – 1,4 proc.
Pewne jest, że Polska wpadła w pułapkę niskiej dzietności. Obecnie na 100 kobiet w wieku 15–49 lat przypada około 126 dzieci. By zachować stabilność demograficzną kraju, na 100 kobiet między 15 a 49 rokiem życia powinno przypadać 210–215 dzieci. Jak widać, sporo brakuje, a przyczyny tej sytuacji są bardzo złożone.
Dlaczego młode Polki rzadziej decydują się na dzieci?
Niepewna praca, niestabilność finansowa, rosnące koszty życia, strach, że nie podołamy nowym obowiązkom – to najczęściej powtarzane powody, dla których młode Polki odkładają decyzję o zajściu w ciążę. Poza tym niezdrowa dieta, stres i negatywny wpływ środowiska na zdrowie skutkują problemami z prokreacją. Według prof. Ireny E. Kotowskiej polski system opieki zdrowotnej niewystarczająco wspiera pary chcące mieć dzieci, ponieważ nie zapewnia im odpowiedniej pomocy w diagnozowaniu i leczeniu niepłodności.
Łatwy dostęp do opieki i zabezpieczenie zdrowotne są kluczowymi elementami potrzebnymi do wsparcia rodzin i przyszłych matek. Konieczne jest również podejmowanie działań na rzecz zapewnienia młodym dostępu do mieszkań i pomocy finansowej w razie potrzeby, w związku z wychowywaniem potomstwa.
Czas na zmiany?
Ostatnie trzy lata dla wszystkich były trudne. Szczególnie dla najstarszych, czyli najbardziej narażonych na skutki koronawirusa. Paradoksalnie dla systemu emerytalnego pandemia przyniosła pewne „ulgi”, ponieważ – choć zabrzmi to strasznie – zmniejszyła liczbę emerytów pozostających na utrzymaniu państwa. Ale czy na pewno chcemy polegać na takich rozwiązaniach albo doprowadzić do tego, co już z najstarszą grupą obywateli dzieje się w Japonii? Przeczytaj o tym.
Nie można chować głowy w piasek. System emerytalny prędzej czy później trzeba będzie zmienić. Inaczej emerytury będą bardzo, bardzo niskie. Nie da się za nie przeżyć.
Zmieniające się warunki demograficzne prowadzą do zjawiska polegającego na powrocie emerytów na rynek pracy. Z danych Preply wynika, że Polska jest krajem, w którym emeryci – spośród emerytów z krajów Unii Europejskiej – mają największe trudności z utrzymaniem się na emeryturze, nie pracując dodatkowo.
Przyszłość demograficzna Polski
Spadek liczby urodzeń, problematyka zdrowia reprodukcyjnego i starzenie się społeczeństwa stawiają Polskę przed wyzwaniami, które wymagają natychmiastowej reakcji i wsparcia na różnych płaszczyznach społecznych i ekonomicznych. Jeśli Polska chce zabezpieczyć swoją przyszłość demograficzną, potrzebuje kompleksowej strategii, obejmującej zarówno wsparcie dla rodzin, jak i dla emerytów powracających na rynek pracy.
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.