Ból głowy to jedna z najczęstszych dolegliwości wśród każdej grupy wiekowej. Czasami jego podłoże jest prozaiczne; innym razem to symptom groźnych chorób bądź krwotoku. Jak należy diagnozować ból głowy i jak sobie z nim radzić?
Spis treści
Czym jest ból głowy i jak powstaje?
Ból głowy jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych ludzkich uciążliwości. Może wynikać z różnych przyczyn i nie zawsze jest objawem poważnego problemu. Wyróżnia się ból głowy pierwotny (samoistny) i ból głowy wtórny; wywołany chorobami.
W pierwszym przypadku bólom nie towarzyszą zmiany strukturalne w obrębie mózgu. Sam mózg nie jest w stanie boleć, gdyż nie ma wolnych zakończeń nerwowych. Przyczyną dyskomfortu mogą być np. zaburzenia pracy neuroprzekaźników lub zmiany naczyniowe.
Wtórny ból głowy to poważniejsza przypadłość, w której nacisk jest generowany przez uszkodzenia kości lub okostnej, a także patologie w obrębie tętnic i dużych naczyń żylnych.
Jakie są najczęstsze przyczyny bólu głowy?
Przyczyn pierwotnego bólu głowy należy upatrywać w takich czynnikach jak:
- zmęczenie,
- silny stres,
- nagłe zmiany pogody,
- wyczerpanie psychiczne,
- nadmierne obciążenie obowiązkami.
Wtórne bóle głowy zazwyczaj są spowodowane przez:
- uraz czaszki,
- chorobę naczyń wewnątrzczaszkowych lub dogłowowych,
- zaburzenia wewnątrzczaszkowe inne niż naczyniowe,
- substancje chemiczne, leki (mogą być też reakcją po ich odstawieniu),
- zakażenia,
- choroby szyi, oczu, uszu, nosa, zatok przynosowych, zębów, jamy ustnej lub innych struktur twarzo-czaszkowych.
Do pierwotnych, samoistnych bólów głowy należą:
- napięciowy ból głowy,
- migrena (to silny, napadowy, pulsujący ból głowy, łączący się np. z nadwrażliwością na hałas czy zapach),
- trójdzielno-autonomiczne bóle głowy: np. klasterowy ból głowy i hemikrania napadowa,
- inne rzadkie pierwotne bóle głowy – takie jak m.in.: kłujący czy krążkowy ból głowy (inaczej monetowy), gdy ból odczuwamy na niewielkim obszarze, najczęściej w okolicy ciemieniowej.
Szczególnie niebezpieczny jest nagły ból, który może być skutkiem krwotoku i doprowadzić do niedowładów w kończynach. W udarze niedokrwiennym ból głowy pojawia się rzadziej. Jest on popularnym objawem manifestującym się w chorobie nadciśnieniowej oraz u pacjentów z guzami wewnątrzczaszkowymi. Nierzadkie są bóle głowy w przebiegu jaskry, zwłaszcza podczas dłuższej pracy angażującej wzrok.
Podatność na ból głowy zwiększają choroby laryngologiczne w typie ostrego zapalenia ucha środkowego bądź zatok przynosowych połączone z wyciekiem z nosa. Nie inaczej jest w przypadku zmian zapalnych w układzie nerwowym, np. zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych, którym towarzyszą ogólne osłabienie wraz ze zwiększoną temperaturą.
Popularne rodzaje bólu głowy
Charakter bólu głowy może być różny, m.in. w zależności od częstotliwości czy obszaru, w którym się skupia. Wśród ponad 150 rodzajów bólu głowy do częściej spotykanych w populacji należą:
Pourazowy ból głowy
Pourazowe bóle głowy występują nie później niż 7 dni od kontuzji. Pulsujący ból rozpoczyna się w okolicy szyi, następnie rozprzestrzeniając się aż do oczodołu i skroni. Może obejmować tylko jedną stronę głowę i wiązać się z nadwrażliwością na zapachy, dźwięki czy światło, a także inicjować nudności.
Klasterowy ból głowy
To silny i jednostronny ból głowy, obejmujący skroń i okolicę oka. Często towarzyszą mu: zwiększona potliwość, zaczerwienienie i łzawienie oka oraz uczucie zatkania nosa połączone z wodnistym wyciekiem. Klasterowy ból głowy zwykle trwa od 2 do 12 dni.
Napięciowy ból głowy
Napięciowy ból głowy jest obustronny, uciskowy i tępy. Jego przyczyna tkwi we wzmożonym napięciu mięśni szyi, barków i karku, wynikającego m.in. z niedoboru snu, stresu czy uczucia niepokoju. Napięciowy ból głowy potrafi być bardzo nieprzyjemny, a brak snu i nadużywanie alkoholu potęgują ten efekt. Może trwać od pół godziny do nawet 7 dni.
Hemikrania ciągła
Jest pierwotnym przewlekłym codziennym bólem głowy, ogniskującym się w okolicy skroni i oczodołu, choć mogącym promieniować do potylicy i szyi. Niewielki stały ból może być poprzetykany okresowym zaostrzeniem dolegliwości, wraz z towarzyszącym mu: łzawieniem i zaczerwienieniem oczu, uczuciem zatkania jednego otworu nosowego czy opadnięciem powieki.
Jak zdiagnozować ból głowy?
Standardowa diagnostyka bólu głowy rozpoczyna się od wywiadu lekarskiego. Lekarz zapyta o rodzaj bólu głowy, a także poprosi o określenie nasilenia bolesności w skali np. od 1 do 10. Będzie chciał dowiedzieć się, jakie czynniki wyzwalają lub nasilają ból głowy. Mogą być to:
- aktywność fizyczna,
- alkohol (czerwone wino w przypadku migreny),
- mówienie.
A także, jakie go redukują: np. położenie się (w celu zmniejszenia intensywności objawów).
Aby ocenić nasilenie dolegliwości, lekarz zaleci pacjentowi zapisywanie wszystkich przyjmowanych przez niego leków przeciwbólowych w określonym czasie. Zmierzy ciśnienie tętnicze, przeprowadzi orientacyjne badanie neurologiczne, a potem skieruje pacjenta na badanie okulistyczne z oceną dna oka i ewentualnie ciśnienia śródgałkowego, a w razie wskazań – także na diagnostykę laryngologiczną.
Biorąc pod uwagę charakter bólu głowy i rozpoznanie różnicowe, lekarz zleci badania laboratoryjne krwi, takie jak:
- morfologia, OB, inne badania biochemiczne,
- badania obrazowe (RTG czaszki i kręgosłupa szyjnego, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny).
Wykonanie badania obrazowego jest konieczne szczególnie w przypadku asymetrii w odruchach, zaburzeń widzenia i czucia czy osłabienia kończyn. Te objawy mogą świadczyć o ogniskowym uszkodzeniu mózgu. Jeśli wynik badania neurologicznego jest prawidłowy, w większości przypadków oznacza to brak poważnego uszkodzenia układu nerwowego.
Niepokojące – tak jak zmiana charakteru dolegliwości – jest zwłaszcza występowanie częstych bólów głowy u osoby po 50. roku życia, która do tej pory nie skarżyła się na podobny problem.
Jak leczy się ból głowy – sposoby na ból głowy
Leczenie bólu głowy zależy od jego przyczyny. Jednak zawsze zamiast od razu sięgać po farmakoterapię (apap, polopirynę, pyralginę itp.), warto wypróbować techniki relaksacyjne w ramach 3 metod: metody Jacobsona, Wintreberta bądź Schulza.
Pierwsza z nich polega na naprzemiennym napinaniu i rozluźnianiu mięśni głowy, języka, pleców i brzucha, palców rąk i nóg itp. Istotą drugiej z technik jest wykonywanie przez terapeutę ruchów biernych u pacjenta leżącego na plecach, z rękami wyprostowanymi wzdłuż tułowia i zamkniętymi oczami. Trzecia technika opiera się na wywoływaniu wrażenia ciężkości w poszczególnych partiach ciała, co początkowo prowadzi do rozluźnienia, a następnie uczucia bezwładu skutkującego eliminacją bólu.
Warto skorzystać też z domowych sposobów, do których zaliczamy:
- akupresurę (kilkuminutowe uciskanie punktu między kciukiem a palcem wskazującym),
- masaż karku, pleców i ramion piłką tenisową,
- wypicie filiżanki herbaty lub kawy,
- picie wody bądź naparów z rumianku, krwawnika czy melisy z dodatkiem startego imbiru,
- ograniczenie spożywania alkoholu,
- zmianę diety (zmniejszenie spożywania wędlin, wędzonych ryb czy dojrzałych serów),
- kompresy na czoło, szyję i kark,
- delikatne rozciąganie w typie jogi.
Ból głowy a nadużywanie leków
Ból głowy może wynikać z nierozsądnego przyjmowania medykamentów. Zwykle pojawia się nie wcześniej niż 3 miesiące po zażyciu preparatu i trwa od 10 do 15 dni w miesiącu. Bardziej narażeni są na niego pacjenci, którym towarzyszą napięciowe bóle głowy, gdyż to oni statystycznie częściej sięgają po lekową kurację przeciwbólową.
Częste przyjmowanie leków przeciwbólowych to aspekt trudny do wyeliminowania z racji mechanizmu błędnego koła. Pacjent przyjmuje leki w celu uśmierzenia bólu, choć to właśnie leki go generują. Z czasem organizm potrzebuje coraz większych dawek, by zadziałać skutecznie. To bardzo niebezpieczna sytuacja, w przypadku której należy natychmiast zgłosić się do lekarza.
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.