Kłamstwa są jak tło naszej codzienności. Praktycznie każdy z nas kłamie, niezależnie od tego, ile ma lat i skąd pochodzi. Dlaczego? Motywy są różne, od altruistycznych po egoistyczne. Ale czy kłamstwo na pewno zawsze jest złe?
Spis treści
Ludzie kłamią od początków swojego istnienia. W przypadku dzieci kłamanie jest często traktowane jako część naturalnego procesu rozwoju. Jest to sposób, w jaki poznają one świat i eksperymentują z rzeczywistością. Ale co z dorosłymi?
Dlaczego kłamiemy?
Kłamstwo, mimo że powszechnie potępiane, jest nieodłącznym towarzyszem naszego życia – czy tego chcemy, czy nie. Kłamiemy, bo:
- Chcemy uniknąć kary. Zwykle boimy się konsekwencji swoich czynów, a kłamstwo często pozwala nam uniknąć odpowiedzialności.
- Chronimy prywatność. Czasem pewne informacje po prostu chcemy zachować tylko dla siebie.
- Chcemy zdobyć korzyści. Nie zawsze jesteśmy w stanie osiągnąć coś uczciwą drogą; wtedy kłamstwo staje się atrakcyjnym rozwiązaniem.
- Unikamy niezręcznych sytuacji. Czasem łatwiej jest skłamać, niż zmierzyć się z trudną prawdą.
- Szukamy emocji. Dla niektórych kłamstwo to po prostu rodzaj zabawy, sposób na kontrolowanie innych.
Badania z Uniwersytetu Portsmouth z 2019 roku pokazały pewne różnice w podejściu obu płci do kłamstwa. Mężczyźni częściej postrzegają siebie jako „mistrzów kłamstwa”, ale to nie oznacza, że kobiety nie kłamią. Poza tym, jak wywnioskował z badań psycholog Robert Feldman, kłamstwa mężczyzn są bardziej zorientowane na siebie, podczas gdy kłamstwa kobiet na innych. To znaczy, że kobiety częściej kłamią po to, by osoba, z którą rozmawiają, poczuła się lepiej.
Jakie są rodzaje kłamstw?
Kłamstwo nie zawsze jest takie samo. Naukowcy z Francji badający naturę kłamstwa sklasyfikowali różne jego typy. Pogrupowali je w kolory. Oto one, uporządkowane i scharakteryzowane:
Kłamstwo niebieskie
- Charakterystyka: Jest uważane za „najmniej kłamliwe”. Pochodzi z altruizmu i pragnienia dobroczynności. Jest niewinne, a odkrycie prawdy nie sprawia bólu.
- Przykład: Święty Mikołaj, mit utrzymywany przez rodziców, lub niewinne komplementy wyrażane podczas flirtu.
- Skutki: Brak negatywnych.
Kłamstwo białe
- Charakterystyka: To kłamstwa mające na celu uniknięcie konfliktu i złagodzenie sytuacji. Mają chronić, jednak często sprawiają ból po odkryciu prawdy przez okłamanego.
- Przykład: Utajnienie zdrady przyjaciółki przez jej męża.
- Skutki: Wywołują ból i prowadzą do kwestionowania zaufania.
Kłamstwo czerwone
- Charakterystyka: Pełne złych intencji, wynikające z egoizmu i trudnych emocji, niszczą relacje.
- Przykład: Mąż okłamuje żonę, że idzie do sklepu. W rzeczywistości idzie spotkać się z kobietą, z którą ma romans.
- Skutki: Wyrzuty sumienia i trwała utrata zaufania.
Kłamstwo szare
- Charakterystyka: Balansuje pomiędzy pomocą innym a obroną własnych interesów. Często jest bagatelizowane i dotyczy mniej istotnych spraw.
- Przykład: Twierdzenie, że zostaje się w pracy późno, podczas gdy w rzeczywistości umawia się z przyjaciółmi.
- Skutki: Nie wywołuje znacznych konsekwencji, ale może doprowadzić do nieufności.
Kłamstwo czarne
- Charakterystyka: Ma na celu uniknięcie odpowiedzialności, zrzucenie winy na innych, ukrycie czegoś. Społecznie nieakceptowalne.
- Przykład: Zaprzeczanie widzeniu oznak przemocy w rodzinie.
- Skutki: Bezpośrednio szkodzi i rani.
Kłamstewka vs wielkie oszustwa
Zastanawiając się nad kłamstwem, warto także spojrzeć na to, czym jest prawda. W świecie, w którym z każdej strony bombardują nas informacje, nie zawsze jest łatwo dostrzec jej czystą postać. A jednak, dążenie do prawdy zawsze powinno być celem każdego z nas.
Czasami kłamstewko może wydawać się niewinne. „Nie widziałem Twojego telefonu” albo „Zupełnie o tym zapomniałem” to frazy, które znamy wszyscy. Ale gdzie jest granica między niewinnym kłamstewkiem a wielkim oszustwem? Dzisiaj, gdy technologia odgrywa tak ważną rolę w naszym życiu, kłamstwo przybiera też nowe formy. Czy retuszowanie zdjęć to kłamstwo? A może udawanie w mediach społecznościowych, że życie jest doskonałe, choć w rzeczywistości borykamy się z problemami? W wielu przypadkach trudno wyznaczyć granicę między prawdą a momentem, w którym ta prawda się kończy.
Nie da się nie zauważyć, że czasami, kiedy ktoś nas okłamie, boli nas to bardziej niż gdy okłamie nas ktoś inny. Zawsze warto drążyć temat, dążyć do wyjaśnienia sytuacji i pytać, dlaczego ktoś zdecydował się nas okłamać. To może być klucz do wybaczenia. Zrozumienie, dlaczego ludzie kłamią – czy to ze strachu, czy z chęci zdobycia przychylności – może pomóc odbudować relacje.
Podsumowanie
Kłamstwo i prawda są wiecznymi przeciwnikami, ale i jedno, i drugie stale towarzyszy nam w życiu. Pamiętajmy jednak, że to prawda, choć często bolesna i trudna do zaakceptowania, po pokonaniu przeciwności umocni autentyczne relacje.
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.