Obrzęk nóg to dolegliwość, z którą często muszą mierzyć się osoby starsze. Opuchlizna skutecznie utrudnia codzienne funkcjonowanie. Jakie są jej przyczyny i jak można zapobiec obrzękowi?
Spis treści
Czym jest obrzęk nóg?
Obrzęk nóg to nienaturalne zwiększenie kończyn połączone z nasileniem napięcia skóry. Opuchlizna jest wynikiem wzrostu objętości płynu tkankowego.
Co to jest limfa?
Limfa inaczej nazywana chłonką jest płynem tkankowym pełniącym bardzo ważne funkcje w układzie odpornościowym. Odpowiada za transport limfocytów oraz usuwanie produktów przemiany materii. Jej szczegółowy skład jest zależny od narządu, z którego odpływa. Żółte zabarwienie to zawartość tłuszczów wchodzących w skład chłonki. Limfa zawiera dodatkowo:
- czynniki krzepnięcia,
- pierwiastki (m.in. potas i sód),
- produkty przemiany materii,
- komórki układu odpornościowego, takie jak: cytokiny, makrofagi, chemokiny i komórki Langerhansa.
Czym jest obrzęk limfatyczny?
Chłonka jest płynem tkankowym, który w zdrowym ciele spływa do naczyń, a następnie węzłów chłonnych. Obrzękiem limfatycznym nazywamy zjawisko, w którym przewlekły zastój limfy prowadzi do nabrzmienia rąk lub nóg. Wynika on z nieprawidłowego funkcjonowania naczyń limfatycznych lub utrudnionego przepływu chłonki z powodu ucisku. Często pojawia się w przebiegu chorób nowotworowych lub jako powikłanie radioterapii. Problemy w kończynach dolnych mogą doprowadzić do przewlekłej niewydolności żylnej. Zakrzepica żył głębokich to bardzo niebezpieczne schorzenie.
Jakie jeszcze są rodzaje obrzęków nóg?
Klasyfikacja obrzęków nóg zależy od mechanizmu ich powstawania. Ze względu na to kryterium oprócz obrzęku limfatycznego można wyróżnić:
- obrzęk zapalny – wynika z aktywacji mediatorów zapalnych,
- obrzęk hydrostatyczny – wywołany wzrostem ciśnienia hydrostatycznego w naczyniach włosowatych, co promuje przesunięcie wody z naczyń do tkanki śródmiąższowej. Jego przyczyną może być nagromadzenie wody i jonów sodu np. w przebiegu niewydolności nerek, niewydolności serca, przy upośledzonym odpływie krwi żylnej, przegrzaniu organizmu,
- obrzęk onkotyczny – pojawia się jako skutek zmniejszenia stężenia albumin w surowicy krwi, obniżenia ciśnienia onkotycznego osocza i zwiększenia przenikania płynów z łożyska naczyniowego do przestrzeni pozanaczyniowej,
- obrzęk alergiczny – powstaje jako skutek wydzielania m.in. histaminy z komórek tucznych, w wyniku kontaktu z alergenem.
Jakie są przyczyny obrzęku nóg?
Przyczyny obrzęków nóg mogą być warunkowane przez wiele różnych czynników. Do tych mniej istotnych zalicza się kontuzje bądź inne urazy mechaniczne. Poważniejsze przyczyny obrzęku są związane z odwodnieniem bądź chorobą układu sercowo-naczyniowego. Obrzęk może być skutkiem dynamicznej lub mieszanej niewydolności żylnej. Zwiększona produkcja płynu tkankowego skutkuje wzrostem ciśnienia w naczyniach, co prowadzi do rozciągnięcia ścianek i zaburza pracę zastawek. Przyczyny opuchlizny mogą być związane z chorobami stawów, tarczycy bądź tkanki łącznej, albo w przypadku kobiet wynikać z burzy hormonalnej związanej z ciążą. Objawy niewydolności układu limfatycznego to nie tylko przewlekła niewydolność żylna sprawiająca puchnięcie nóg, ale zmiany skórne, uczucie ciężkości i stany zapalne.
Jakie objawy towarzyszą opuchliźnie?
Opuchlizna zwykle nie występuje samodzielnie, lecz dochodzą do niej objawy pośrednie. Zwiększeniu objętości nóg zwykle towarzyszą żylaki (popularnie zwane pajączkami) i bolesne skurcze połączone z uczuciem ciężkości.
Jak leczy się obrzęki kończyn dolnych?
Zanim pacjent zostanie poddany leczeniu farmakologicznemu, opuchlizny można próbować pozbyć się domowymi metodami.
Leczenie zachowawcze
Polega na wykonywaniu okładów z octu, moczeniu nóg w zimnej wodzie oraz ćwiczeniach połączonych z higieną pracy. W walce z obrzękiem szczególnie ważne są częste zmiany pozycji wykluczające układ przez wiele godzin wymuszający utrzymywanie pozycji stojącej. Zalecane jest unikanie gorących kąpieli.
Kompresjoterapia
W redukcji obrzęku warto skorzystać z kompresjoterapii. Metoda opiera się na noszeniu m.in. rajstop, podkolanówek czy pończoch o różnym stopniu kontrolowanego ucisku. Z czasem chory może samodzielnie bandażować kończynę, korzystając z odpowiednich zestawów zawierających wszystkie elementy niezbędne do właściwego kontynuowania terapii.
Dieta
Poprawę kondycji nóg możemy zawdzięczać również ograniczeniu spożycia soli, unikaniu słodyczy, alkoholu i fast-foodów oraz regularnemu przyjmowaniu witaminy B6. Tak samo ważne jest odpowiednie nawadnianie organizmu, zwłaszcza wodą mineralną. Pomóc może też smarowanie nóg żelem z ekstraktem z kasztanowca bądź arniki. Tak samo pomocne może być stosowanie aerozoli chłodzących zawierających mentol i hesperydynę.
Leczenie farmakologiczne
W walce z opuchlizną skuteczne mogą okazać się również leki bez recepty na obrzęki nóg, które łączy się wraz z wymienionymi wcześniej metodami. W ich skład wchodzą głównie: wapń, diosmina, wyciąg z kasztanowca czy wyciąg z ruszczyka kolczastego. Odpowiednio dobrany lek na opuchnięte kostki czy łydki zniweluje obrzęk, dodatkowo przyspieszy odpływ krwi żylnej (dzięki czemu zmniejszy jej zastój w żyłach) oraz wzmocni naczynia krwionośne.
Pierwotny obrzęk limfatyczny nie jest chorobą, którą można całkowicie wyleczyć. Możliwe jest jednak zminimalizowanie jego objawów. Głównym elementem kuracji obrzęku limfatycznego jest fizjoterapia, polegająca przede wszystkim na drenażu limfatycznym. To masaż, którego celem jest pobudzenie aktywności i umożliwienie chłonce swobodnego przepływu.
Skrajne przypadki obrzęku limfatycznego mogą wymagać zabiegu chirurgicznego, podczas którego usuwana jest jego część. Przy schorzeniu konieczne jest także utrzymywanie higieny skóry w miejscu objętym chorobą, by uniknąć zakażeń, które mogą zwiększać obrzęk oraz powodować ból u chorego.
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.