Iza Dłużyk, mieszkanka Gdańska, od najmłodszych lat była oczarowana śpiewem ptaków. Jej pasja doprowadziła ją do odległych zakątków świata, takich jak rezerwat Tambopata w Peru. Dziewczyna znalazła się na liście stu wpływowych i inspirujących kobiet BBC. W tym rankingu znajdziemy także Michelle Obamę czy Amal Clooney.
Spis treści
Iza – podróżniczka i dokumentalistka
Izabela Dłużyk, wybitna dokumentalistka dźwiękowa, znalazła się na prestiżowej liście BBC World jako jedna ze 100 najbardziej wpływowych kobiet świata. Iza to absolwentka filologii angielskiej i rosyjskiej, biegle włada także hiszpańskim. Obecnie pracuje nad doktoratem i zdalnie współpracuje z biurem tłumaczeń.
Jej praca, a zarazem pasja, polegająca na rejestrowaniu dźwięków natury, w szczególności śpiewu ptaków, pokazuje, jak ważne jest zachowanie tych naturalnych melodii dla przyszłych pokoleń. Dzięki swojej szczególnej wrażliwości Dłużyk potrafi identyfikować gatunki ptaków jedynie na podstawie dźwięku, co jest nieocenione w badaniach nad bioróżnorodnością. Nagrania ukazujące bogactwo dźwiękowe Puszczy Białowieskiej oraz innych wyjątkowych ekosystemów, zwracają uwagę na konieczność ochrony tych cennych obszarów. Działalność Izabeli Dłużyk w sposób wyjątkowy łączy naukę z artystycznym zacięciem i przypomina światu o tym, co natura ma nam do zaoferowania.
Iza jest niewidoma od urodzenia. Dziewczyna nie pozwoliła jednak, aby niepełnosprawność stanęła jej na drodze do sukcesu. Jej wytrwałość i wyjątkowe podejście do pracy zwróciły uwagę mediów na całym świecie. Prestiżowa stacja BBC doceniła osiągnięcia Izy, wyróżniając ją mianem jednej ze 100 najbardziej wpływowych kobiet 2023 roku. To nie lada zaszczyt, szczególnie w branży zdominowanej przez mężczyzn.
Dźwięki przyrody
W jednym z wywiadów Iza opowiedziała o swojej ekscytującej wyprawie do Amazonii. Opisała, jak papugi zbierają się wokół, a ich spokój zakłócają pekari, które można rozpoznać po charakterystycznym stukaniu kłów. Z zapałem relacjonuje obserwacje kacyka żółtosternego, którego zdolności naśladowcze decydują o jego pozycji w kolonii. Nie kryje fascynacji głosami sajmiri, małych małpek, których piskliwe dźwięki przebijają się przez gwar dżungli. W tle słychać odgłosy tukana czerwonodziobego.
Na moment zmieńmy klimat. W Europejskim Centrum Solidarności panuje niezwykła atmosfera. W największej sali, gdzie odbywa się festiwal TRAMPki, zapanowała ciemność. Zamiast obrazów, uczestnicy festiwalu zanurzają się w dźwiękach natury, które płyną z głośników. To nagrania z rezerwatu przy Tambopata w sercu Amazonii, które Iza zebrała podczas swojej podróży. Aby tam dotrzeć, musiała pokonać trasę z Gdańska przez Londyn i Madryt aż do Limy, a następnie kontynuować lot do Puerto Maldonado i dalej łodzią. Wraz z bratem dotarła do miejsca, gdzie o świcie można obserwować stada papug. Przyznaje, że mimo tysięcy przemierzonych kilometrów w tej podróży i tak większe wyzwania stanowiły dla niej inne miejsca, np. Brytyjski Park Narodowy „Lake District” bądź podróż autokarem do Włoch, gdzie musiała się uporać z trudnym terenem i niekomfortowymi warunkami.
W jej pokoju wisi zdjęcie z papugą, jednym z wielu ptaków, które znalazły u niej schronienie. Iza od zawsze czuła wyjątkową więź z papugami. W jej oczach to one wyróżniają się społeczną inteligencją, przypominającą zachowania małp, i daleko wykraczają poza stereotypowe siedzenie w klatce i dziobanie ziaren.
A co znajduje się w ogrodzie u Izy? Dzięki pomocy dziadka powstała tam woliera dla skrzydlatych przyjaciół, wśród których goszczą nimfy i papużka falista o imieniu Puszek. Wszystkie one, wraz z emerytowanym psem przewodnikiem Luką, tworzą niezwykłą rodzinkę.
Od dziecięcej fascynacji do ornitologicznej pasji
Pasja Izy do ptaków rozpoczęła się w dzieciństwie, kiedy otrzymała od cioci encyklopedię PWN na CD-ROM-ie. Fascynacja nagraniami głosów ptaków, choć były one niskiej jakości, skłoniła ją do samodzielnego nagrywania ich śpiewu. Z czasem zaczęła zgłębiać wiedzę na temat rodzimej ornitologii. W tym celu słuchała nagrań Zdzisława Pałczyńskiego, pioniera w dziedzinie ptasich przewodników. Dziś Iza z łatwością rozpoznaje głosy około 200 gatunków ptaków, które regularnie można usłyszeć w Polsce.
W domu Izy każda godzina ma swój ptasi akcent nadawany przez zegar z odgłosami różnych ptaków, który otrzymała w prezencie od kuzynki z Anglii. Poranne godziny zwiastuje strzyżyk, a po nim rozbrzmiewa kos. Na szafce dumnie prezentuje się figurka papugi ararauny.
Kiedy na poważnie zaczęła interesować się papugami? Gdy jako nastolatka, w czasopiśmie dla niewidomych dzieci, natknęła się na artykuł o papużkach falistych. Ich towarzyski charakter sprawił, że zaczęła marzyć o własnym pierzastym przyjacielu. Przed wyjazdem do gimnazjum z internatem Iza powiedziała swojej mamie, że chciałaby hodować papugi. Mama liczyła, że to tylko chwilowa zachcianka. Tak czy inaczej postawiła warunek: brak trójek na świadectwie. Gdy Iza wróciła do domu z wymarzonymi ocenami, przypomniała mamie o obietnicy. I tak w domu Izy zamieszkała pierwsza nimfa.
– Jako osoba niewidoma, gdy miałam 10-11 lat, na poważnie zainteresowałam się głosami ptaków, zaczęłam się ich uczyć. Ta pasja jest ze mną do dzisiaj. Obecnie korzystam z profesjonalnych mikrofonów, mam jeden paraboliczny, które zbiera dźwięki i kumuluje w centralnym punkcie. Rejestruję nim spontaniczne nagrania podczas spaceru – przyznała Iza.
Zaczęło się od prostego mikrofonu
Po ukończeniu studiów anglistycznych Iza zaczęła oszczędzać na wymarzony mikrofon. Kiedy wreszcie go otrzymała, z entuzjazmem rozłożyła urządzenie przypominające talerz do odbioru sygnałów kosmicznych. Mimo że nie jest ciężkie, to jego rozmiary – 57 cm średnicy – sprawiają, że długotrwałe trzymanie go w jednej ręce może męczyć. Jednak Iza przywykła do tego dyskomfortu. Jakość zarejestrowanych nagrań całkowicie rekompensuje jej ból.
Pierwszy raz nowego sprzętu użyła przed własnym domem, a efekty były tak zachwycające, że natychmiast podzieliła się z nimi ze znajomą. Następnie, podczas wyprawy do Puszczy Białowieskiej, w towarzystwie rodziny dziewczyna zarejestrowała śpiew słowika szarego, który zyskał sympatię Izy ze względu na wydawaną przez siebie spokojną, bardzo przyjemną dla ucha melodię. Nagranie z Puszczy Białowieskiej, pełne nastrojowych dźwięków i szumu drzew, znalazło się na jednej z płyt Izy, celebrującej dźwięki tej wyjątkowej krainy.
Iza ma na swoim koncie już kilka albumów wydanych zarówno w Australii, Słowacji, jak i w Polsce. Obecnie skupia się na projekcie „Cztery pory roku”, który ma ukazać się wraz z albumem fotograficznym innego artysty. Planuje uchwycić dźwięki charakterystyczne dla jesieni i zimy, takie jak rykowisko jeleni czy noclegowiska gęsi. Mimo świadomości ograniczeń wynikających z odległości i konieczności podróżowania z rodziną Iza nie rezygnuje z marzeń o stworzeniu przewodnika dźwiękowego po polskiej faunie.
– My, ludzie, bardziej skupiamy się na aspektach wizualnych. Przy obserwacji ptaków myślimy głównie o fotografii. Na przykład identyfikujemy gatunki na podstawie ich wyglądu, a nie dźwięków. Kiedy słucham nie tylko ptaków, ale i drzew, po prostu czuję się we właściwym miejscu, w poczuciu najgłębszego sensu istnienia – powiedziała Izabela Dłużyk. Próbę zrozumienia dźwiękowego bogactwa przyrody można przyrównać do kogoś w centrum języków obcych, kto przyszedł nauczyć się mówić w innym języku niż mówi od urodzenia.
„Izabela in the forest” to dokument o Izabeli Dłużyk wyemitowany w 2023 roku przez BBC World. Polka jest w nim przewodniczką po Białowieży, mówi o swojej pracy i pasji.
Amazonia ze słuchu
– Gdy nadeszła pora deszczowa, która sprzyja obserwacji papug, wyruszyłam do Amazonii. Mieszkałam w chatce otwartej na dżunglę, a dźwięki otaczającej mnie przyrody były mi dobrze znane. Przygotowałam się, studiując nagrania i przewodniki, które pomogły mi rozpoznać różne gatunki płazów i ssaków. Papugi zachowywały się zgodnie z tym, co wcześniej słyszałam na nagraniach – najpierw gromadziły się na drzewach, a potem, czując się bezpiecznie, leciały na klif, by się pożywić. Obserwowałam tam przede wszystkim nieco amazonek skromnych, piony niebieskogłowe i ary, a całe zjawisko trwało około półtorej godziny – opowiada Iza. – Pierwsze nagranie z klifu przypadkowo usunęłam, co wywołało we mnie stres i dyskomfort. Na szczęście udało mi się je odzyskać po kilku godzinach. To nagranie okazało się najbardziej wartościowe, ponieważ w kolejnych próbach papugi lądowały w innym miejscu, przybywały na krócej lub wcale się nie pojawiały.
Podczas dziewięciodniowego pobytu w Amazonii udało jej się zarejestrować 20 godzin dźwięków przyrody. Organizacja Rainforest Expeditions zaproponowała dziewczynie powrót do dżungli w celu przeprowadzenia badań bioakustycznych w ramach wolontariatu.
– Planuję skupić się na nagrywaniu komunikacji dużych ar, w różnych sytuacjach – podczas lotu, w stadach, w parach czy z pisklętami.
Jak twierdzi Iza, umiejętność słuchania jest niezwykle cenna i nie ogranicza się tylko do ptaków. Bez niej można słyszeć, ale niekoniecznie naprawdę słuchać.
Iza wierzy, że to przywilej dzielić się „całym dobrem, pięknem i pocieszeniem”, jakie mają do zaoferowania dźwięki natury, „niezależnie od różnic, jakie możemy między sobą dostrzec”.
Fot. główne: Izabela Dłużyk / Facebook
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.