„Pewne jak w banku” to powiedzenie Polaków oddające poziom zaufania do instytucji, którym powierzamy swoje oszczędności. Ufność w przechowywaniu pieniędzy zawdzięczamy Bankowemu Funduszowi Gwarancyjnemu, który w razie upadłości danego podmiotu ochroni nas przynajmniej przed częściową utratą depozytu. Jak działa BFG i ile wynosi gwarantowana wypłata środków?
Spis treści
- Czym jest Bankowy Fundusz Gwarancyjny?
- Jak działa Bankowy Fundusz Gwarancyjny?
- Kogo nie obejmuje ochrona BFG?
- Do jakiej kwoty BFG chroni konsumentów?
- Bankowy Fundusz Gwarancyjny a instytucje inne niż banki lub SKOK-i
- Skąd Bankowy Fundusz Gwarancyjny ma pieniądze?
- Kiedy nastąpi wypłata gwarantowanych środków?
Czym jest Bankowy Fundusz Gwarancyjny?
Na koniec I kwartału 2021 roku banki uniwersalne prowadziły w Polsce około 34 mln kont osobistych, na których zdeponowano łącznie ponad bilion złotych. Na straży stabilności krajowego systemu finansowego stoi Bankowy Fundusz Gwarancyjny z siedzibą w Warszawie, który powstał w 1994 roku, a jego działalność reguluje Ustawa z 10 czerwca 2016 roku o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji.
Do najważniejszych zadań Funduszu zapisanych w ustawie należą:
- gwarantowanie wypłaty środków pieniężnych przechowywanych w bankach i SKOK-ach przekazywanych im przez klientów i podlegających ochronie w ramach systemu gwarantowania depozytów,
- udzielanie wsparcia finansowego bankom i SKOK-om zagrożonym niewypłacalnością oraz ich restrukturyzacja,
- udzielanie bankom krajowym realizującym program postępowania naprawczego gwarancji zwiększenia funduszy własnych banku i nabywanie lub obejmowanie akcji, obligacji czy bankowych papierów wartościowych w przypadku wykonania gwarancji.
Jak działa Bankowy Fundusz Gwarancyjny?
Bankowy Fundusz Gwarancyjny na bieżąco monitoruje działalność banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Dzięki temu jest w stanie jak najwcześniej wykryć problemy mogące zagrozić środkom zdeponowanym na kontach przez klientów. Po stwierdzeniu trudności do obowiązków Funduszu wynikających z ustawy należy interwencja w postaci zastrzyku gotówki i restrukturyzacji.
Przykładem prewencyjnej działalności BFG jest sytuacja sprzed 2 lat, gdy Idea Bank, któremu groziło bankructwo, przeszedł przymusową przebudowę finansową. Depozytami i obsługą jego klientów kredytowych zajął się Bank Pekao. W przypadku przymusowej restrukturyzacji dotychczasowi właściciele tracą swoje uprawnienia na rzecz BFG i zostają zobowiązani do finansowego poniesienia konsekwencji za powstałe straty. W ostatnich latach BFG interweniował wobec Getin Noble Bank SA, Podkarpackiego Banku Spółdzielczego w Sanoku czy Banku Spółdzielczego w Przemkowie.
Niestety mechanizmy prewencyjne Bankowego Funduszu Gwarancyjnego nie są idealne: mogą zawieść lub nie zostać wprowadzone na czas. Gdy dojdzie do upadłości instytucji, BFG jest zobligowany do zwrotu klientom środków, które przechowywali na rachunkach bankowych. To zapobiega włączeniu oszczędności klientów do masy upadłościowej i ewentualnym rozdysponowaniu ich w celu zaspokojenia wierzytelności upadłego banku lub SKOK-u. Nie ma przy tym znaczenia, jaki jest rodzaj konta czy lokaty.
System gwarancji oprócz depozytów osób fizycznych obejmuje środki:
- organizacji pozarządowych w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
- spółdzielni,
- wspólnot mieszkaniowych,
- związków zawodowych,
- pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych,
- szkolnych kas oszczędnościowych; także rad rodziców,
- jednostek organizacyjnych Kościoła lub związków wyznaniowych mających osobowość prawną,
- oddziałów banków zagranicznych, których siedziba znajduje się poza Unią Europejską, jeśli prawo tych krajów nie zapewnia wypłat w kwocie gwarantowanej przez BFG.
Kogo nie obejmuje ochrona BFG?
Ochrona finansowa nie obejmuje opłat wpisowych. Dodatkowo z zabezpieczenia swoich środków nie mogą skorzystać:
- zakłady ubezpieczeniowe,
- jednostki samorządu terytorialnego,
- fundusze inwestycyjne i emerytalne oraz inne firmy inwestycyjne,
- domy maklerskie,
- kadra zarządzająca danym bankiem, w tym jego główni właściciele.
Ochroną gwarancyjną nie są objęte także środki zdeponowane m.in. przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski lub sam BFG.
Do jakiej kwoty BFG chroni konsumentów?
Bankowy Fundusz Gwarancyjny zwraca środki wyłącznie do określonej kwoty, tzw. sumy gwarantowanej. Standardowo jest nią 100 000 euro dla jednego klienta, wypłacane w ich równowartości w złotych. Suma obejmuje również odsetki naliczone od dnia ogłoszenia upadłości banku, jest jednakowa niezależnie od liczby depozytów w jednej placówce. Do obliczenia wartości euro w złotych przyjmuje się ogłaszany przez Narodowy Bank Polski kurs średni z dnia spełnienia warunku gwarancji. Z tego względu w odpowiedzialnym zarządzaniu ryzykiem i finansami większą kwotę warto podzielić na kilka mniejszych i wpłacić do kilku niezależnych banków.
Niekiedy możemy liczyć na zwiększony pułap ochronny. BFG zwróci nam kwotę do wysokości różnicy pomiędzy złotówkową równowartością 200 000 euro a sumą pozostałych środków deponenta – nie wyższą niż równowartość 100 000 euro wyrażonych w złotych – gdy na rachunku przechowujemy:
- pieniądze z nabycia spadku,
- sprzedaży mieszkania lub domu (niezwiązanych z działalnością gospodarczą),
- wypłaty odprawy emerytalnej lub rentowej i ogólnie odprawy pieniężnej,
- wypłaty z ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków,
- wykonania na rzecz deponenta umownego lub sądowego podziału majątku po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej.
Jeśli depozyt to pieniądze z tytułu zadośćuczynienia lub odszkodowania za szkodę wyrządzoną przestępstwem, BFG nie przewiduje limitów. Szczególny przypadek ochrony obowiązuje wyłącznie przez 3 miesiące, począwszy od dnia wpływu pieniędzy z określonego tytułu na rachunek bankowy.
Gwarancją nie są objęte kwoty do 2,5 euro – jeżeli są jedynymi środkami na rachunku nieużywanym od przynajmniej 2 lat.
Bankowy Fundusz Gwarancyjny a instytucje inne niż banki lub SKOK-i
Bankowy Fundusz Gwarancyjny nie obejmuje środków pieniężnych przekazanych przez klientów do instytucji innych niż banki (spółdzielcze, komercyjne czy oddziały banków zagranicznych) lub SKOK-i. Na stronie internetowej BFG można na bieżąco śledzić, jakie instytucje są w stanie upadłości, oraz które są nią zagrożone.
Skąd Bankowy Fundusz Gwarancyjny ma pieniądze?
Zwroty są finansowane ze składek odprowadzanych przez wszystkie instytucje objęte systemem gwarantowania depozytów, dotacji oraz pożyczek. Mimo to ich suma zwykle jest znacznie niższa niż wartość potencjalnych kosztów. Na koniec 2020 roku Fundusz dysponował 17 391 984 zł na pokrycie depozytów bankowych oraz niecałymi 28 tys. zł na ewentualne wypłaty dla klientów SKOK-ów.
Należy jednak pamiętać, że Bankowy Fundusz Gwarancyjny w dużej mierze działa prewencyjnie i ma wiele narzędzi, które mogą zapobiec bankowemu bankructwu. To jest ostatecznym rozwiązaniem i zdarza się wybiórczo, a nie lawinowo. Jeśli w Funduszu zabrakłoby pieniędzy na wypłaty dla klientów, środki można pozyskać z rządu lub banku centralnego, czyli Narodowego Banku Polskiego.
Kiedy nastąpi wypłata gwarantowanych środków?
Wypłata środków gwarantowanych następuje po oficjalnym zawieszeniu działalności danego banku lub SKOK-u, zebraniu się zarządu komisarycznego, sporządzeniu listy deponentów i przekazaniu jej oraz weryfikacji przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny. BFG na wypłatę ma 7 dni roboczych, licząc od dnia wydania przez Komisję Nadzoru Finansowego decyzji o zawieszeniu działalności banku lub SKOK-u i wystąpienia do sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. W przypadku rachunku wspólnego kwota gwarantowana wyliczana jest odrębnie dla każdego ze współposiadaczy rachunku.
Środki można odebrać w gotówce w terminie i miejscu wyznaczonym przez BFG lub za pomocą zlecenia przelewu na rachunek bankowy. Najpóźniej odbiór pieniędzy w biurze BFG jest możliwy do końca roku, w którym upływa 5 lat od dnia spełnienia wymogów gwarancji. Po upływie tego okresu roszczenia ulegną przedawnieniu.
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.