Waloryzacja emerytur i rent jest mechanizmem wprowadzanym każdego roku od 1 marca. Proces ten polega na przemnożeniu aktualnej kwoty świadczenia oraz podstawy, od której zostało ono wyliczone, przez wskaźnik waloryzacji – ten jest różny w zależności od roku.
Spis treści
Czym jest waloryzacja?
Waloryzacja ma na celu zwiększenie nominalnej wartości świadczenia pieniężnego, w celu utrzymania jego realnej wartości na stałym poziomie, pomimo zmian ekonomicznych, takich jak inflacja. Stąd waloryzacja emerytur i rent jest regulowana prawnie i jest mechanizmem, który pozwala na zwiększenie nominalnej wartości tych świadczeń.
Wskaźnik waloryzacji – co to jest?
Wskaźnik waloryzacji to wartość, która jest obliczana jako średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych z poprzedniego roku kalendarzowego, zwiększony o co najmniej 20 proc. realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego roku kalendarzowego. W 2023 roku wskaźnik waloryzacji rent i emerytur wyniósł 14,8 proc.
Dlaczego wprowadza się waloryzację?
Główną przyczyną wprowadzenia waloryzacji jest zmiana siły nabywczej pieniądza na przestrzeni czasu. W wyniku inflacji siła nabywcza pieniądza spada, co oznacza, że za tę samą kwotę możemy nabyć coraz mniej. Dlatego w okresach niskiej inflacji wzrost pensji minimalnej jest niewielki, ponieważ ceny towarów i usług utrzymują się na stabilnym poziomie. Jeśli inflacja rośnie, wzrasta również wskaźnik waloryzacji (niestety nie rośnie on tak szybko jak ceny), co w pewnym stopniu zapobiega obniżeniu standardu życia.
Co można waloryzować?
Waloryzacja nie jest procesem ograniczonym jedynie do emerytur i rent. Może dotyczyć nie tylko wszystkich świadczeń pieniężnych, ale również umów pomiędzy przedsiębiorcami, między firmą a klientem, jak również umów prywatnych. Inne zobowiązania mogą również zostać objęte waloryzacją, o ile zostało to uwzględnione w umowie.
Podlegać jej mogą:
- świadczenia społeczne (emerytury, renty, zasiłki),
- świadczenia gospodarcze (umowy, kontrakty),
- świadczenia z obrotu gospodarczego (waloryzacja czynszu, waloryzacja ceny najmu),
- świadczenia administracyjne (opłata adiacencka),
- świadczenia finansowe (pensja).
Jakie są rodzaje waloryzacji?
Waloryzacja może mieć różne formy, w zależności od tego, skąd wynika jej konieczność. Wyróżniamy:
- waloryzację ustawową – wynika z przepisów,
- waloryzację umowną – zawartą w umowie przez strony,
- waloryzację sądową – narzuconą przez sąd w wyniku postępowania sądowego.
Waloryzacja umowna zależy od warunków umowy – strony mogą ustalić między sobą dowolne zasady waloryzacji. Waloryzacja sądowa jest z kolei rezultatem postępowania sądowego – to sąd, na podstawie obowiązujących przepisów i dowodów zgromadzonych w sprawie, decyduje o jej przeprowadzeniu i zasadach.
W praktyce, najważniejsza dla większości osób jest waloryzacja ustawowa, dotycząca świadczeń emerytalnych i rentowych. W przypadku tych świadczeń, zasady waloryzacji są precyzyjnie określone przez prawo.
Trzy tryby waloryzacji
Waloryzację można zastosować na trzy sposoby. Pierwszym z nich jest waloryzacja automatyczna, uruchamiana przez upływ czasu lub nadejście określonych okoliczności, takich jak zmiana płac. Drugi to waloryzacja okresowa, realizowana wtedy, gdy odpowiedni organ uznaje potrzebę jej przeprowadzenia, kierując się bieżącymi warunkami. Ostatnim jest waloryzacja półautomatyczna, wprowadzana w momencie, kiedy brane są pod uwagę niezbędne okoliczności dla jej realizacji.
Podsumowując, waloryzacja to kluczowy element systemu emerytalnego, który gwarantuje utrzymanie realnej wartości świadczeń pomimo wzrostu kosztów życia.
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.