Odprawa emerytalna – komu przysługuje, jakie warunki trzeba spełnić?

Przejście na emeryturę to moment, który dla dotychczasowego pracownika wiąże się z przywilejami. Jednym z nich jest możliwość otrzymania dodatkowego wynagrodzenia. Ile wynosi odprawa emerytalna i kiedy może się przedawnić?

Czym jest odprawa emerytalno-rentowa?

Odprawa emerytalna bądź rentowa jest prawem do bonusowej pensji. Przysługuje pracownikowi zatrudnionemu w ramach umowy o pracę; kończącemu karierę zawodową.

Tryb rozwiązania umowy a odprawa emerytalna

Obowiązek wypłacenia odprawy emerytalnej powstaje wtedy, gdy:

• pracownik uzyskał do niej prawo po ustaniu stosunku pracy, ale w trakcie zatrudnienia złożył u pracodawcy wniosek o dodatkowe honorarium,
• rozwiązano umowę z pracownikiem w związku z przyznaniem mu tego świadczenia.

Ile wynosi odprawa emerytalna?

Minimalną wartość świadczenia emerytalno-rentowego reguluje art. 92(1) „Kodeksu pracy”. Zgodnie z nim odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia przysługuje tylko temu pracownikowi, który jeszcze jej nie otrzymał. Wysokość odprawy emerytalnej nie zależy od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy. Oblicza się ją, jako podstawę przyjmując:

• wynagrodzenie w stałej stawce miesięcznej przysługującej za miesiąc nabycia prawa do odprawy,
• wynagrodzenie zmienne przysługujące za miesiąc – średnią kwartalną,
• wynagrodzenie zmienne za okresy dłuższe niż miesiąc – średnią z 12 miesięcy,

Wysokość odprawy to suma wyliczonych kwot.

Ukształtowanie zasad nabywania prawa do świadczenia korzystniejsze dla pracowników jest możliwe za sprawą wewnętrznych regulaminów zakładów pracy. W ramach przepisów branżowych stawki odpraw emerytalnych i rentowych mogą zamiast jednokrotności sięgać trzy- lub sześciokrotności miesięcznego wynagrodzenia. O odprawę nie może starać się osoba, która wcześniej pobrała świadczenie w związku z przejściem na rentę.

Ile razy można otrzymać odprawę emerytalno-rentową?

Odprawę emerytalno-rentową senior może otrzymać wyłącznie raz w życiu po utracie statusu pracowniczego; w związku z przejściem na emeryturę lub rentę.

Odprawa emerytalno-rentowa – jaki jest sposób jej wypłaty?

Formę wypłaty odprawy emerytalno-rentowej określa wewnątrzzakładowy regulamin, który musi być zgodny z „Kodeksem pracy”. Do jej przyznania może być potrzebne np. złożenie wniosku wraz z dokumentacją poświadczającą prawo do renty lub emerytury. Bardziej liberalne podejście zakłada gratyfikację bez dostarczania dokumentów przełożonemu.

Odprawa może być wypłacona gotówką lub przelewem na rachunek bankowy uprawnionego. W praktyce takie świadczenie jest rozliczane tak jak comiesięczne wynagrodzenie należne pracownikowi do tej pory.

Czy odprawa emerytalno-rentowa może się przedawnić?

W najszerszym rozumieniu przedawnienie to instytucja, zgodnie z którą po upływie pewnego okresu niemożliwe jest skuteczne dochodzenie swoich praw. Pracodawca może odmówić wypłacenia odprawy, jeżeli ustanie stosunku pracy miało miejsce więcej niż 3 lata temu, a pracownik skutecznie nie zabiegał o bonifikatę.

Ustalenie prawa do odprawy emerytalno-rentowej a przedawnienie

Do bardziej skomplikowanej sytuacji należy ta, w której emerytura bądź renta została ustalona później niż w dniu rozwiązania stosunku pracy. Niejednolite orzecznictwo powoduje, że w takich przypadkach część sądów stwierdza, iż bieg przedawnienia rozpoczyna się w momencie, gdy stosunek pracy ustał. Według innych zostaje analogicznie odsunięty w czasie, do momentu otrzymania decyzji organu emerytalno-rentowego. By zapobiec ewentualnym problemom, z żądaniem o wypłatę odprawy emerytalnej lub rentowej należy wystąpić jak najszybciej po skompletowaniu dokumentacji.

Czy przedawnienie odprawy przekreśla szanse na jej uzyskanie?

Choć formalnie przedawnienie jest oficjalnym końcem możliwości dochodzenia roszczeń, senior zawsze może liczyć na dobrą wolę byłego pracodawcy. Wówczas mimo braku prawnej możliwości uzyskania bonusowej pensji, otrzyma odprawę.

Jeśli pracodawca nie będzie chciał przychylić się do prośby, nawet mimo wniesienia przez nas sprawy do sądu rejonowego powództwo zostanie z łatwością oddalone z powodu przedawnienia. Skutkuje to natychmiastowym zakończeniem całego postępowania i definitywną odmową wypłaty zadawnionej odprawy. Dodatkową konsekwencją jest konieczność opłacenia przez emeryta lub rencistę kosztów postępowania.

Kiedy możliwe jest wstrzymanie biegu przedawnienia?

Przedawnienie nie zawsze wynosi 3 lata kalendarzowe liczone od momentu ustania stosunku pracy, gdyż może być ono okresowo zawieszane i wznawiane. Trzy lata to czas łączny. Zawieszenie biegu przedawnienia musi być spowodowane siłą wyższą uniemożliwiającą dochodzenie swoich praw, np. ciężką chorobą. Konieczne jest jednak udowodnienie przed sądem, iż nasze roszczenie nawet mimo upływu ustawowego terminu nadal jest zasadne. W tym celu należy wyznaczyć świadków i posiłkować się dokumentacją medyczną. Podstawą do ubiegania się o odprawę mimo upływu wymaganego terminu może być również pobyt za granicą w miejscu, w którym toczy się wojna.

Odprawa emerytalna dla nauczyciela

Nieco inaczej sprawa wygląda w sytuacji, jaką jest odprawa emerytalna nauczyciela. Na mocy odrębnych przepisów w tym przypadku odprawa emerytalna w wymiarze dwumiesięcznej pensji należy się osobie, która ma staż pracy mniejszy niż 20 lat. Nauczyciel, którego staż pracy jest większy, otrzyma odprawę w wysokości 3-miesięcznej pensji.

Odprawa emerytalna a urzędnicy samorządowi i państwowi

Na odprawy wyższe niż standardowe, oprócz nauczycieli, mogą liczyć również urzędnicy państwowi i samorządowi. W ich przypadku wysokość odprawy będzie kształtowała się następująco:

• staż pracy powyżej 10 lat – 2-miesięczne wynagrodzenie,
• staż pracy powyżej 15 lat – 3-miesięczne wynagrodzenie,
• staż pracy powyżej 20 lat – 6-miesięczne wynagrodzenie.

Umowa zlecenie bądź o dzieło a prawo do odprawy emerytalnej

Odprawa emerytalna nie należy się osobom zatrudnionym na umowie zleceniu lub umowie o dzieło.

Odprawa emerytalna a praca w kilku zakładach

Jeżeli tuż przed przejściem na emeryturę bądź rentę pracowałeś w więcej niż jednym zakładzie, odprawa należy Ci się od każdego z pracodawców: na takich zasadach jak przy zatrudnieniu w jednej firmie.

Odprawa emerytalna a ZUS i podatki

Senior planujący zostać stypendystą ZUS-u nie jest zobowiązany do dokumentowania swoich uprawnień emerytalnych za pomocą decyzji z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Szef jeszcze przed ustaniem stosunku pracy może bez problemu zweryfikować uprawnienia emerytalne pracownika (np. na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach osobowych). To oznacza, że pracodawca nie musi czekać na decyzję ZUS-u (KRUS-u), by wypłacić odprawę emerytalną.

Odprawa emerytalna jest opodatkowana podatkiem dochodowym., aczkolwiek jest zwolniona z daniny na rzecz ZUS-u: nie podlega oskładkowaniu na mocy § 2 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Nie potrąca się z niej także składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Odprawa emerytalna a zwolnienie dyscyplinarne

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego (uchwała z 28 czerwca 2017 roku; sygnatura akt: III PZP 1/17) rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia – z winy pracownika – nie pozbawia go prawa do ubiegania się o jednorazową odprawę emerytalną. W przypadku, gdy skutki naruszenia obowiązków pracowniczych będą bardzo poważne, odmowa wypłaty odprawy emerytalnej będzie uzasadniona. Choć stanowisko sądu dotyczyło stricte pracowników samorządowych, należy domniemywać, że regulację można rozszerzyć na pozostałe grupy zawodowe.

Co grozi za bezprawne niewypłacenie odprawy emerytalno-rentowej?

Odprawa emerytalno-rentowa powinna zostać wypłacona najpóźniej w ostatni dzień trwania stosunku pracy. Brak terminowej wypłaty świadczenia jest wykroczeniem pracodawcy; zagrożonym karą grzywny w wysokości od 1 do 30 tys. zł. Pracownik, który nie otrzymał odprawy w terminie, swoich praw może dochodzić w sądzie – ubiegając się o wypłatę odprawy powiększoną o odsetki.

Miłosz Magrzyk

Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.