Czym są rady seniorów? Kto może je powołać?

W życie weszła kluczowa nowelizacja ustawy o samorządzie, dzięki której osoby starsze mają teraz pełne prawo inicjować powołanie rad seniorów na różnych szczeblach – od gminy, przez powiat, aż po województwo. Nowe regulacje stawiają emerytów w centrum decyzji, gwarantują radom niezależność i fundusze na działanie.

Rady seniorów jako narzędzie do aktywizacji emerytów

Rady seniorów można powoływać nie od dzisiaj, jednak wcześniej było to możliwe tylko na podstawowym poziomie samorządu i zależne od dobrej woli samorządowców. Przepisy utrudniały rozwój – z blisko 2,5 tys. gmin w Polsce tylko w około 380 powstały rady seniorów.

By zaktywizować emerytów w większej liczbie polskich gmin środowisko senioralne wraz z Ogólnopolskim Porozumieniem o Współpracy Rad Seniorów na czele dążyło do zmian w prawie. Wprowadzona ostatnio nowelizacja jest krokiem w tym kierunku.

Jak zainicjować powstanie rady seniorów?

Obecnie mamy do dyspozycji dwie drogi. Pierwsza, obywatelska, polega na zgłoszeniu inicjatywy przez grupę osób starszych. Z kolei druga, urzędnicza, opiera się na decyzji podjętej przez radę gminy, powiatu lub sejmik województwa, powołującej taką radę. Za wiek senioralny, uprawniający do złożenia wniosku w sprawie utworzenia rady seniorów, przyjęto 60 lat. Jednak w radzie mogą działać również młodsze osoby.

• Rada seniorów może powstać w gminie na wniosek co najmniej 50 mieszkańców (dla gmin do 20 tys. mieszkańców) lub 100 mieszkańców (dla gmin o większej populacji).
• Rada na poziomie powiatu wymaga inicjatywy od co najmniej 150 mieszkańców (dla powiatów do 100 tys. mieszkańców) lub 250 mieszkańców (dla większych powiatów).
• Rada na poziomie wojewódzkim może zostać zainicjowana przez co najmniej 500 mieszkańców (dla województw do 2 mln) lub 800 mieszkańców (dla większych województw).

Oprócz spełnienia formalnych kryteriów kluczem do sukcesu jest autentyczne wsparcie dla inicjatywy. Przekonanie mieszkańców o wartości rad seniorów jest kluczowe dla długoterminowej współpracy z samorządem. Wskazane jest więc prowadzenie działań lobbingowych oraz organizowanie spotkań i debat w celu zachęcenia zarówno lokalnych władz, jak i mieszkańców do działania na rzecz osób starszych. Ważne jest zwrócenie się do osób na stanowiskach decyzyjnych, takich jak radni, burmistrzowie czy marszałkowie, bo to oni mają wpływ na najważniejsze aspekty działania Rady.

Jak aktywnie uczestniczyć w procesie powołania rady seniorów?

Po zgłoszeniu wniosku warto być na bieżąco z jego procedowaniem. Odwiedzając sesje rady gminy czy powiatu oraz posiedzenia komisji, masz okazję obserwować tworzenie statutu Rady i na bieżąco wnosić swoje uwagi. Maksymalna aktywność na tym etapie pozwala jak najlepiej zadbać o interesy najstarszej grupy społecznej.

Statut jest podstawowym dokumentem określającym działanie rady seniorów. W jego skład wchodzą takie elementy jak: proces i kryteria wyboru członków, zasady działania Rady, długość kadencji Rady i regulacje dotyczące kończenia mandatu i odwoływania jej członków.

Gdy rada seniorów podejmie uchwałę w formie wniosku lub pytania, lokalne władze mają obowiązek odpowiedzieć na nią pisemnie w ciągu 30 dni.

Odrzucenie wniosku – co dalej?

Jeśli Wasz wniosek dotyczący utworzenia rady seniorów zostanie uznany za niezgodny z wymaganymi standardami, władze mają prawo go odrzucić. Ale bez obaw! Możesz spróbować ponownie i przedłożyć ulepszony wniosek po półrocznej przerwie od decyzji o odrzuceniu poprzedniego.

Wsparcie administracyjne na rzecz gremiów senioralnych

Nowelizacja wprowadziła korzystne zmiany dla rad seniorów. Na wszystkich szczeblach samorządowych zobowiązano odpowiednie jednostki do zapewnienia i finansowania obsługi administracyjno-biurowej takim radom. Gminna rada seniorów będzie wspierana przez urząd gminy, powiatowa przez starostwo, natomiast wojewódzka przez urząd marszałkowski. Środki na ten cel będą pochodzić z budżetu samorządów. Rady będą mogły korzystać z istniejących zasobów (gminy, powiatu, województwa), takich jak pomieszczenia, a także liczyć na wsparcie urzędników.

Kwestia zwrotu kosztów dla członków rad seniorów

Jednostki samorządu terytorialnego nie są zobowiązane do zwrotu kosztów poniesionych przez członków rady seniorów w związku z pełnieniem przez nich funkcji w Radzie, jednak mają do tego prawo. Wszystko zależy od postanowień zawartych w statucie. Aby ubiegać się o zwrot kosztów, konieczne jest złożenie wniosku w ciągu 30 dni od momentu, gdy te koszty ponieśliśmy, wraz z dokumentami potwierdzającymi wydatki.

Zmiany dla istniejących rad seniorów

Jeżeli w Twojej gminie, powiecie lub województwie działa rada seniorów, warto wiedzieć, że istniejące statuty Rad muszą zostać dostosowane do nowych przepisów w ciągu 6 miesięcy od ich wejścia w życie. Rady seniorów, które rozpoczęły swoją działalność przed 11 kwietnia 2023 roku, zakończą kadencję zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Jeśli kadencja nie była wcześniej określona, Rada będzie działała do momentu powołania nowego składu zgodnie z aktualnymi przepisami, ale nie dłużej niż do 11 listopada tego roku.

Miłosz Magrzyk

Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.