Współcześnie, gdy słyszymy słowo „babcia”, nasze myśli często zmierzają w kierunku obrazu kobiety, która serwuje wnukom domowe przysmaki i w tajemnicy przed rodzicami wręcza im słodkości. Jednak, jak pokazują badania, rzeczywistość może być znacznie bardziej złożona. Prof. Paula Pustułka, socjolożka z Uniwersytetu SWPS, przyjrzała się bliżej temu, jak współczesne Polki odgrywają rolę babci. Jej projekt GEMTRA rzuca światło na emocje towarzyszące kobietom w momencie, kiedy dowiadują się o wnuku, a także na to, jak zmienia się ich życie wraz z przyjęciem tej nowej funkcji.
Spis treści
Będę babcią
W ramach projektu GEMTRA uczestniczki badania, które dowiedziały się o tym, że wkrótce zostaną babciami, dzieliły się swoimi uczuciami w sposób niezmiennie pozytywny. Radość była wspólnym mianownikiem ich reakcji. Warto zauważyć, że choć emocje pozostały niezmienne, to kontekst rodzinny i międzypokoleniowy w Polsce przeszedł sporą metamorfozę w ostatnich 25 latach. Kobiety wchodzą w rolę babci zazwyczaj w okolicach pięćdziesiątki. Obecne pięćdziesięcio- i sześćdziesięciolatki to często kobiety aktywne zawodowo, co oznacza, że muszą one pogodzić obowiązki zawodowe z nowymi wyzwaniami, jakie niesie ze sobą „babciństwo”.
Projekt GEMTRA ujawnił brak wcześniejszych badań skupiających się na doświadczeniach kobiet w roli babci. W ramach tego projektu przeprowadzono badanie podłużne, które pozwoliło na obserwację kobiet w dwóch różnych momentach: kiedy ich córki lub synowe były w ciąży oraz kiedy ich wnuki osiągnęły wiek około roku. Dzięki temu możliwe było porównanie oczekiwań z rzeczywistością, jaką przyniosła im rola babci. W sumie przeprowadzono ponad 100 wywiadów z 58 kobietami z 27 rodzin, z czego osiem, w trakcie trwania projektu, po raz pierwszy doświadczyło radości z bycia babcią
Babcia na własnych warunkach
W początkowej fazie badania przyszłe babcie często wyrażały chęć rozpieszczania swoich wnuków. Jednak były one świadome, że ich zaangażowanie w opiekę nad wnukami, podobnie jak dziadków, może być ograniczone przez inne obowiązki, jak praca zawodowa. Nie były pewne, jakie oczekiwania mają wobec nich ich córki i obawiały się, że nie będą w stanie w pełni zaangażować się w wychowanie wnuków. Ta kwestia była dla nich o tyle skomplikowana, że w okresie ciąży córki rzadko kiedy dochodziło do rozmów na temat przyszłej pomocy w opiece nad dzieckiem. Wiele z nich wyraźnie zaznaczało, że nie będą mogły pełnić roli opiekuńczej na pełen etat, głównie ze względu na swoje zawodowe aktywności.
W dzisiejszych czasach rola babci przekształciła się w coś wyjątkowo osobistego. Zależy ona od indywidualnych możliwości i otwartości na rozmowy międzypokoleniowe. Nie ma już takich oczekiwań i reguł, jakie obowiązywały kiedyś. Prof. Pustułka podkreśla, że współczesne babcie kształtują swoją rolę na własnych warunkach.
Jaka jest zatem współczesna babcia? Kocha wnuki, ale żeby je odchować ze swoich zainteresowań raczej już nie zrezygnuje. „Babcią jest się wtedy, kiedy chce się być babcią” – powiedziała jedna z uczestniczek badania prowadzonego przez Paulę Pustułkę z Uniwersytetu SWPS.
Balansowanie między pracą a rolą babci
Wiele Polek i Polaków mimo zaawansowanego wieku jest aktywnych zawodowo, co świadczy o zmieniającym się krajobrazie wieku emerytalnego i pokazuje, że bycie nawet po sześćdziesiątce nie wyklucza z udziału w życiu zawodowym.
Narodziny wnucząt często przekładają się na nowe zainteresowania emerytów. Co istotne, kobiety zostają babciami niemal na półmetku swojego życia, kiedy równowagę między życiem zawodowym a byciem babcią łatwo zaburzyć. Wyniki badań pokazują, że wielu seniorów bezproblemowo obsługiwało nowoczesne technologie, jak bankowość internetowa czy platformy streamingowe, co wskazuje na ich płynną adaptację do wymagań współczesnego świata i aktywne uczestnictwo w życiu społecznym. Tak więc, bycie babcią to dziś jak najbardziej bycie online.
Kiedy kobieta po raz pierwszy wkracza w rolę babci, towarzyszy temu ogromna radość i entuzjazm. Narodziny wnuka czy wnuczki to dla nich moment pełen emocji, ale nie oznacza to, że ich życie ulega całkowitej zmianie. Wnuki stają się ważną częścią ich życia, ale nie dominują nad wszystkim. Babcie z radością angażują się w opiekę, ale nie na zasadzie pełnoetatowej odpowiedzialności. Jak stwierdziła jedna z uczestniczek badania, bycie babcią to przyjemność, którą prawdziwie można czerpać wtedy, kiedy się tego pragnie.
Wbrew pozorom bycie babcią niekoniecznie przewraca życie do góry nogami, to jednak bez wątpienia jest to nowy, ważny rozdział. Kobiety, które pracują zawodowo, nie rezygnują z pracy po przyjściu na świat wnuków. Zamiast tego, kontynuują swoje zawodowe ścieżki, czerpiąc radość z czasu spędzanego z wnukami w weekendy, na wspólnych spacerach czy podczas pieczenia ciastek.
Nie wszystkie babcie mają jednak możliwość częstych spotkań z wnukami. Życie bywa nieprzewidywalne, a odległość i inne obowiązki mogą ograniczyć wspólnie spędzane chwile. Dla tych kobiet każde spotkanie z wnukami jest wyjątkowym wydarzeniem towarzyskim.
Każdy „babciuje” na swój sposób
„W okresie najbliższych trzech dekad planuję skupić się na swoich zainteresowaniach raczej niż na ciągłym byciu czynnym zawodowo, nawet w wieku emerytalnym. Czuję radość z bycia babcią i możliwości spędzania więcej czasu z bliskimi. Jednak zdaję sobie sprawę, że może pojawić się konieczność opieki nad kolejnym, innym członkiem rodziny, co jest ważnym aspektem planowania przyszłości dla osób jeszcze czynnych zawodowo” – takie słowa zapewne usłyszysz od niejednej Polki około pięćdziesiątki.
Babcie dzisiaj to kobiety wielozadaniowe, łączące pracę zawodową z pasją, dbaniem o relacje z partnerem i przyjaciółmi. Rola babci jest dla nich ważna, ale stanowi jedną z wielu ról, które pełnią w swoim życiu.
Badanie, o którym mowa, zostało przeprowadzone w ramach projektu „GEMTRA: Tranzycja do macierzyństwa w trzech pokoleniach Polek”, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki. Jego celem było zrozumienie, jak kobiety w Polsce adaptują się do roli matki i babci, biorąc pod uwagę trzy pokolenia. To międzypokoleniowe badanie podłużne rzuciło nowe światło na doświadczenia kobiet stających się babciami w Polsce.
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.