Wisława Szymborska to dobrze znana wszystkim autorka żartobliwych moskalików, odwódek, altruitków i lepiei. A przede wszystkim mistrzyni limeryków i laureatka Literackiej Nagrody Nobla.
Anna i Wincenty
Rodzice przyszłej noblistki – Anna i Wincenty – pobrali się w 1917 roku. Dzieliło ich 20 lat (on miał 47, a ona 28). Anna nie zważała jednak na tę różnicę, bojąc się, że po wojnie nie będzie miała okazji wyjść za mąż, ponieważ w miarę młodzi mężczyźni zginą na froncie.
Para młoda szczęśliwie przeczekawszy wojenną zawieruchę zamieszkała w Kórniku koło Poznania, gdzie w 1923 roku urodziła się Wisława. Choć nie każdy o tym wie, Wisława nie była jedynaczką – miała o 6 lat starszą siostrę. Wincenty pracował wówczas jako zarządca dóbr hrabiego Zamoyskiego, natomiast matka zajmowała się domem.
Literackie początki noblistki
Od 8 roku życia mieszkała w Krakowie. Tam wkraczała w dorosłość, studiując polonistykę i socjologię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Studia porzuciła na rzecz pracy zarobkowej. Wstępem do jej kariery literackiej był wiersz „Szukam słowa”, którym zadebiutowała. W latach 1953-1966 pracowała jako kierownik Działu Poezji w „Życiu Literackim”, a w latach 1967–1981 publikowała w nim felietony znane pod zbiorczym tytułem „Lektury nadobowiązkowe”.
W 1956 roku na rynku wydawniczym ukazał się jej tomik poetycki zatytułowany „Wołanie do Yeti”. Później były „Sól”, „Sto pociech”, „Wszelki wypadek”, „Wielka liczba”, „Ludzie na moście”, „Koniec i początek” oraz „Chwila”. Oprócz tworzenia poezji tłumaczyła ją (francuską) i pisywała felietony o książkach.
Bogaty dorobek literacki Szymborskiej to kilkanaście tomów poezji, felietony o książkach do różnych czasopism, a także tłumaczenia poezji, przede wszystkim francuskiej. W 1996 roku otrzymała Nagrodę Nobla za poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości.
Wcześniej nagradzano ją wielokrotnie. W 1991 otrzymała Nagrodę im. Goethego, w 1995 była laureatką Nagrody Herdera. W maju 1995 Uniwersytet Poznański nadał jej tytuł doktora honoris causa. W tym samym roku co literackiego Nobla otrzymała nagrodę polskiego PEN Clubu. W 2001 roku została członkiem honorowym American Academy of Arts and Letters, a w 2011 uhonorowano ją najwyższym odznaczeniem państwowym − Orderem Orła Białego.
Najpopularniejszym wierszem Szymborskiej jest Nic dwa razy się nie zdarza, który pięknie ilustruje przekonanie o niepowtarzalności ludzkiego losu. Piosenkę do słów wiersza wykonała w latach 60. Łucja Prus, a w latach 90. utwór powrócił na listy przebojów, tym razem w interpretacji Kory Jackowskiej. Z kolei w 2022 roku we Wrocławiu podczas trasy koncertowej Uczta Tour utwór ten muzycznie zinterpretowała Sanah.
Szymborska prywatnie
Szymborska była skromna, pełna dystansu i żartobliwej autoironii. Nie lubiła mówić o sobie. W 1948 roku poślubiła poetę Adama Włodka, z którym po sześciu wzięła rozwód. Następnie była związana z pisarzem Kornelem Filipowiczem – od 1967 roku aż do jego śmierci w 1990 roku (nie łączył ich jednak nigdy związek małżeński ani wspólne mieszkanie). Szymborska nie miała dzieci.
Poetka wspominała swoje dzieciństwo jako szczęśliwy okres w życiu. Opisała siebie jako małą terrorystkę, która zmuszała wszystkich do czytania jej na głos. Szczególnie lubiła powieści Juliusza Verne’a. Jej ojciec zachęcał ją do pisania i płacił za dziecinne rymowanki 20 groszy od sztuki. Gdy miała 13 lat, zmarł. W tym samym roku rozpoczęła naukę w Gimnazjum Urszulanek. W czasach szkolnych obok książek jej wielką pasją stało się kino. Ona i jej koleżanki przebierały się w pożyczone rzeczy i chodziły na przeznaczone dla dorosłych filmy z Gretą Garbo i Marleną Dietrich.
Choć może to dziwić, debiutanckie wiersze Szymborskiej nie zostały dobrze przyjęte przez krytykę. Redaktor naczelny dodatku do nowego dziennika krakowskiego Adam Włodek (późniejszy mąż poetki) wspominał, że jej pierwsze wiersze były bardzo długie i słabe literacko.
Od 1943 roku pracowała na kolei jako urzędniczka, aby uniknąć wywiezienia do III Rzeszy na roboty, a smutny czas konfliktu umilała sobie tworzeniem piosenek. Choć Szymborska wraz z końcem lat 40. próbowała wydać pierwszy tomik poetycki, został on odrzucony, ponieważ nie spełniał wymagań socrealizmu.
Śmierć i testament
W listopadzie 2011 roku Wisława Szymborska przeszła poważną operację. Zmarła 1 lutego 2012 roku w czasie snu w swoim mieszkaniu w Krakowie. W kwietniu 2012 roku w Krakowie na mocy testamentu pozostawionego przez poetkę założono Fundację Wisławy Szymborskiej.
Od 2013 roku Fundacja ta przyznaje Nagrodę Poetycką im. Wisławy Szymborskiej za tom poetycki wydany w języku polskim lub przełożony na język polski, w ramach Funduszu Zapomogowego udziela pomocy finansowej pisarzom i tłumaczom w trudnej sytuacji materialnej oraz przyznaje Nagrodę im. Adama Włodka młodym pisarzom, tłumaczom oraz literaturoznawcom.
Źródło zdjęć:
Fot. 1: By Chancellery of the President of the Republic of Poland – www.prezydent.pl, GFDL 1.2, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=12758392
Fot. 2: Autorstwa Juan de Vojníkov – Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=10776109
Fot. 3: Autorstwa Mach240390 – Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=20215326
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.