To tu spotykała się krakowska bohema i kreowała polska kultura. Piwnica pod Baranami do dziś pozostaje symbol kultury i sztuki w najczystszej postaci. Poznaj historię wyjątkowego miejsca na mapie estradowych perełek.
Spis treści
Wesołe lata 50 w Piwnicy pod Baranami
W 1956 roku Piotr Skrzynecki i grupa studentów z krakowskich uczelni, w tym Krzysztof Penderecki i Bronisław Chromy, założyli kabaret w piwnicach pałacu Pod Baranami. Miejsce stało się ostoją kultury w trudnych czasach PRL-u i szybko zgromadziło najwybitniejszych artystów, którzy występowali dla rozrywki publiczności.
Na scenie występowali założyciel Piotr Skrzynecki, a także Joanna Olczakówna, Mirosław Obłoński, Jerzy Vetulani, Barbara Nawratowicz, Wiesław Dymny, Krzysztof Litwin, Tadeusz Kwinta, Mieczysław Święcicki, Kika Lelicińska, Irena Szaszkiewiczowa, Jan Güntner, Joanna Plewińska i Maria Nowotarska. Scenografie tworzyli Kazimierz Wiśniak i Janina Garycka, która była kierownikiem literackim oraz “mózgiem i duszą” Piwnicy.
Nazwa kabaretu związana jest z historią i położeniem – na rogu Rynku Głównego i ulicy św. Anny. Według legendy, w średniowieczu na podwórku pobliskiej gospody beczały barany.
Jazzowe centrum
W latach 50. Piwnica pod Baranami stała się centrum jazzu w Polsce. Na jej scenie występowali Jerzy Matuszkiewicz, Jan Ptaszyn Wróblewski, Andrzej Dąbrowski, Andrzej Trzaskowski, Krzysztof Komeda, Andrzej Kurylewicz, Wojciech Karolak, Zbigniew Namysłowski i Wanda Warska. Od czasu do czasu środowisko wspierali Jerzy Skarżyński, Leopold Tyrmand i bracia Fersterowie.
W latach 60. na scenie pojawili się Leszek Długosz, Stanisław Radwan, Andrzej Zarycki, Krystyna Zachwatowicz i Ewa Demarczyk, która wraz z Zygmuntem Koniecznym wypromowała kabaret na całą Polskę. Przez pewien czas w Piwnicy pod Baranami występowały zespoły jazzowe Krzysztofa Komedy i Andrzej Kurylewicza. Koncertowali także Janusz Muniak, Tomasz Stańko, Jan Jarczyk, Zbigniew Seifert i Janusz Stefański.
Szczyt działalności
W latach 60. i 70. repertuar Piwnicy był bogaty w różnorodne tematy przewodnie – od swobodnej interpretacji “Pieśni nad pieśniami” po wywiad z Ariadną Gierek, żoną syna Edwarda Gierka – Adama. Szczyt działalności Piwnicy przypadł na lata 60. i 70., gdy poza scen pojawiały się liczne bogate w treści tematy przewodnie.
W latach 70. i 80. gościli tam Władysław Sendecki z jazz-rockową grupą Sun Ship, Jazz Band Ball Orchestra, Old Metropolitan Band trębacza Andrzej Jakóbca, “Beale Street Band”, “Playing Family”, grupa Osjan, Jarosław Śmietana, Andrzej Cudzich, Marek Bałata i Krzysztof Ścierański.
Przełomowy rok
W 1976 roku Ewa Demarczyk, Krzysztof Litwin, Krystyna Zachwatowicz, Mirosław Obłoński i Mieczysław Święcicki odeszli z Piwnicy, co było przełomem w historii kabaretu. Odejście gwiazd umożliwiło promowanie nowych talentów, takich jak Marek Grechuta, Alosza Awdiejew, Anna Szałapak, Olga Maurer, Andrzej Maja, Jacek Wójcicki, Grzegorz Turnau, Tamara Kalinowska, Ewa Wnukowa, Janusz Radogost Kowalczyk, Krzysztof Janicki, Beata Rybotycka, Dorota Ślęzak, Małgorzata Górnisiewicz, Zbigniew Raja, Kazimierz Madeja, Leszek Wójtowicz i Konrad Mastyła. Andrzej Warchał występował z monologami i składaną czerwoną trybuną.
Huczne obchody
Piwnica pod Baranami słynęła z hucznych obchodów okrągłych rocznic swojego istnienia, takich jak w 1966, 1972, 1976, 1986, 1996 i 2006 roku. Po śmierci Piotra Skrzyneckiego w 1997 roku artyści kabaretu kontynuowali występy, a urodziny Skrzyneckiego stały się tradycją obchodzoną w formie urodzinowych koncertów w Teatrze Dramatycznym im. Juliusza Słowackiego w Krakowie.
Nowi dyrektorzy
Marek Pacuła był dyrektorem artystycznym Piwnicy pod Baranami po Piotrze Skrzyneckim do 2010 roku, gdy po konflikcie personalnym rozstał się z kabaretem. O kwestiach finansowych i bytowych kabaretu decyduje Stowarzyszenie Artystów i Sympatyków Piwnicy pod Baranami, na czele którego stoi architekt Krystyna Styrna-Bartkowicz, wybrana na prezesa na Walnym Zgromadzeniu w 2010 roku.
Powrót do tradycji
W 1996 roku Witold Wnuk zorganizował cykliczny Letni Festiwal Jazzowy, nawiązując do korzeni Piwnicy pod Baranami. Od 2016 roku impreza ta jest znana jako Summer Jazz Festival Kraków i jest największym festiwalem jazzowym na świecie, goszcząc takich artystów jak m.in. Pat Metheny, Chick Corea, Al Jarreau, Herbie Hancock, Marcus Miller, Branford Marsalis, Snarky Puppy, czy Gregory Porter.
Obecność historii Piwnicy pod Baranami w obecnym krajobrazie muzycznym jest związana także z Aleksandrem Glondysem i koncertem Ellington po krakowsku, w którym utwory Duke’a Ellingtona aranżowali Grzegorz Turnau, Jan Kanty Pawluśkiewicz, Zbigniew Raj czy Andrzej Zarycki, związani z Piwnicą. W 2007 roku reaktywowano Jazz Club pod Baranami – Old Jazz Swinging Stars, którym kieruje Marek Andrzej Michalak.
Piwnica pod Baranami przetrwała próbę czasu i zmieniających się trendów kulturowych, zachowując swoją wyjątkową atmosferę i tradycję artystyczną. Kabaret ten jest jednym z najważniejszych ośrodków kultury w Krakowie i w Polsce, a jego wpływ na kulturę i sztukę w kraju jest nieoceniony.
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.