W naszym kraju istnieje niewiele miejsc, w których natura może rozwijać się bez ingerencji człowieka. Parki narodowe, zajmujące zaledwie 1 proc. powierzchni Polski, są oazami, w których ekosystemy funkcjonują według własnych, niezakłóconych zasad. Warto zatem bliżej poznać te wyjątkowe obszary, kryjące w sobie prawdziwe skarby przyrody. Wkrótce na tej wyjątkowej mapie Polski pojawi się jeszcze co najmniej jeden taki punkt.
Spis treści
Czym są parki narodowe?
Parki narodowe w Polsce pełnią bardzo ważną rolę w ochronie przyrody, ponieważ zachowują zarówno wyjątkowe walory krajobrazowe, jak i szczególne wartości przyrodnicze. Na terenie parków narodowych, takich jak Pieniński Park Narodowy czy Biebrzański Park Narodowy, prowadzone są liczne programy badawcze mające na celu ochronę wielkoskalowych procesów ekologicznych i zachowanie różnorodności biologicznej.
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) definiuje parki narodowe w ramach II kategorii ochronnej jako duże obszary w stanie naturalnym, lub bliskim naturalnemu, powołane do ochrony wielkoskalowych procesów ekologicznych, złożoności gatunkowej i ekosystemów charakterystycznych dla danego terenu, które stanowią podstawę dla środowiskowo i kulturowo zgodnych systemów. Ze szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha.
Istnienie parków narodowych jest umocowane prawnie w Ustawie o ochronie przyrody z 2004 roku, która traktuje je jako jedną z podstawowych form ochrony przyrody, obok rezerwatów, parków krajobrazowych, pomników przyrody oraz ochrony gatunkowej zwierząt, roślin i grzybów.
Nowa era ochrony przyrody
Zgodnie z najnowszymi informacjami z Ministerstwa Klimatu i Środowiska możemy spodziewać się pozytywnych zmian w polityce ochrony środowiska. Planowane jest utworzenie nowych parków narodowych, stojących na straży bioróżnorodności i walorów krajobrazowych. W tych enklawach dzikiej przyrody człowiek jest jedynie gościem, podlegającym ścisłym regułom.
Pieniński Park Narodowy
W polskich parkach narodowych szczególną uwagę przykłada się do ochrony składników przyrody nieożywionej i ekosystemów charakterystycznych dla wyznaczonych obszarów. Parki finansowane przez departament ochrony przyrody posiadają ograniczoną infrastrukturę, co ma na celu minimalizację wpływu turystyki na naturalne siedliska. Pomimo wyzwań związanych z ochroną tych cennych obszarów polskie parki narodowe nadal oferują niezwykłe możliwości doświadczania dzikiej przyrody i uczą odpowiedzialności za nasze naturalne dziedzictwo.
Biebrzański Park Narodowy
Tak więc, park narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin czy zwierząt.
Reguły życia w parkach narodowych
W parkach narodowych nie ma miejsca na niekontrolowaną urbanizację, wycinanie drzew czy nielegalne polowania. Rzeki nie są regulowane, a eksploatacja zasobów naturalnych, takich jak torf czy bursztyn, zabroniona. Odwiedzający są zobowiązani do przemieszczania się wyznaczonymi szlakami, aby nie szkodzić chronionym gatunkom roślin.
Narwiański Park Narodowy
W obliczu niepokojących działań, takich jak masowe wycinki lasów czy niedawna katastrofa ekologiczna na Odrze, ochrona tych terenów staje się coraz bardziej istotna.
Parki narodowe w Polsce – od dziedzictwa do nowych inicjatyw
W naszym kraju możemy pochwalić się aż dwudziestoma trzema parkami narodowymi. Najstarszy w Polsce, Pieniński Park Narodowy, został utworzony w 1932 roku, a najmłodszy powstał w 2001. To Park Narodowy „Ujście Warty”. Najmniejszą powierzchnię ma Ojcowski Park Narodowy, a najbardziej rozległy jest Biebrzański Park Narodowy.
W planach jest już kolejny, dwudziesty czwarty park narodowy. Ma zostać otwarty w tym roku. Choć nie jest jeszcze pewne, gdzie dokładnie zostanie zlokalizowany, to wśród potencjalnych miejsc wymienia się malownicze Pogórze Przemyskie w województwie podkarpackim. To tam rośnie ponad 6500 drzew, które zasługują na miano pomników przyrody. Ten region jest również domem dla wielu dzikich zwierząt, w tym wilków, rysiów, żbików, niedźwiedzi, a nawet żubrów.
Wśród innych kandydatów do miana parku narodowego znajdują się obszary takie jak być może przyszły Turnicki Park Narodowy, Jurajski Park Narodowy, a także tereny wokół dolnej Odry i w województwie zachodniopomorskim. Mimo że te lokalizacje teraz rywalizują o status parku narodowego, to resort klimatu podkreśla, że ekspansja przyrodnicza będzie toczyła się stopniowo, więc wiele z dziś konkurujących ze sobą terenów ma szanse zyskać miano parku narodowego. Możliwe więc, że w niedalekiej przyszłości obszary chronione staną się większym procentem powierzchni naszego kraju niż obecny 1 proc.
Fot. Wikipedia / PPR
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.