Rozprawiamy się z mitami – 10 mitów na temat wikingów

Wikingowie byli mieszkańcami Skandynawii, a dokładniej terenów dzisiejszej Szwecji, Norwegii i Danii. Przez lata wokół wikingów narosło wiele mitów. Czas zanurzyć się w świat epoki wikingów i rozprawić z mitami raz na zawsze. Oto 10 mitów na temat wikingów.

Wikingowie to jeden naród

Wikingowie nie tworzyli jednolitego narodu, lecz składali się z różnych grup z własnymi przywódcami, a ich nazwa odnosi się bardziej do prowadzonej przez nich działalności niż do pochodzenia etnicznego.

W lepszych czasach Skandynawowie wyprawiali się w morskie podróże w celach handlowych i edukacyjnych, poszukiwali nowych miejsc na osady i po prostu chcieli poznawać świat, a w Wielkiej Brytanii osiedlali się głównie po to, by uprawiać ziemię.

Wszyscy wikingowie byli wojownikami

Termin „vikingr” oznacza osobę żyjącą na krawędzi prawa, pirata bądź włóczęgę. Wbrew powszechnym wyobrażeniom nie wszyscy wikingowie byli wojownikami. Choć popkultura często gloryfikuje ich morskie wyprawy i podboje, to wiele z nich miało na celu wyłącznie eksplorację nowych terenów, handel albo osadnictwo.

Wikingowie byli barbarzyńcami

O ile kroniki z tamtych czasów mogą malować obraz wikingów jako barbarzyńców, to ich działania nie były bardziej okrutne niż innych ludów z tamtej epoki. Do ich złej sławy wśród chrześcijańskich kronikarzy mogło przyczynić się to, że wikingowie, jako poganie, nie respektowali chrześcijańskich świętości.

Mimo powszechnego obrazu krwiożerczych piratów wikingowie nie podróżowali tylko po to, aby zabijać, lecz w celach zarówno podbojów, jak i handlu.

Wikingowie pili trunki z ludzkich czaszek

Wikingowie słynęli z miłości do uczty, ale w przeciwieństwie do swojego bóstwa, Odyna, preferowali piwo i miód zamiast wina, które w tamtych czasach było produktem luksusowym. Długi czas uważano, że wikingowie spożywali napoje z czaszek swoich wrogów. Nie ma w tym krzty prawdy.

Za błędne wyobrażenie wikinga celebrującego zwycięstwo trunkiem z czaszki przeciwnika odpowiada Ole Worm, lekarz królewski, który w swojej pracy z 1636 roku niewłaściwie zinterpretował fragment nordyckiego poematu. W rzeczywistości wojownicy mieli pić „z zakrzywionych gałęzi czaszek”, czyli pozostałości po rogatych zwierzętach.

Wikingowie nosili rogate hełmy

Wikingowie często są przedstawiani jako dzicy najeźdźcy w rogatych hełmach. Taki obraz nie znajduje potwierdzenia w faktach historycznych. Do rozpowszechnienia mitu przyczyniły się artystyczne interpretacje autorstwa niemieckiego malarza Carla Emila Doeplera i prace szwedzkiego malarza Johana Augusta Malmströma, ilustrujące sagi nordyckie. W rzeczywistości wikingowie na co dzień nosili czapki z wełny lub skóry, a na czas bitew zakładali żelazne hełmy o prostym kształcie lub zupełnie odsłaniali głowy na znak odwagi.

W rzeczywistości skandynawscy wojownicy rzadko nosili hełmy. Zwykle chodzili z gołymi głowami, a jeśli wkładali hełmy, to nie były one wymyślne, raczej wykonane ze skóry lub metalu i chroniące twarz.

Wikingowie byli postrachem sąsiadów

To nieprawda. Wikingowie, osiedlając się na wybrzeżach Bałtyku, tworzyli osady i centra handlowe. Byli mistrzami w różnych dziedzinach rzemiosła. Jak można prowadzić interesy z kimś, kto jest znany tylko z szerzenia strachu? Zarabiali na sprzedaży m.in. wyszukanych ozdób ze swoich zakładów jubilerskich i kłów morsów.

Początkowo ich wyprawy koncentrowały się na rejonie Morza Północnego i szkockich wysp, potem rozszerzyły się na Wyspy Owcze, Islandię, a nawet Grenlandię, a koło 1000 roku wikingowie dotarli do Ameryki. Skandynawowie docierali też na południe i wschód Europy.

Wszyscy wikingowie mieli jasne włosy

Absolutnie nie. Mieszkańcy dzisiejszej Szwecji byli jasnowłosi, ale już ich sąsiedzi z Norwegii i Danii nosili czupryny w odcieniach czerni i kasztanu. Badania genetyczne potwierdzają, że społeczność wikingów była tak różnorodna jak współczesna, z paletą kolorów włosów od jasnych po ciemne.

Kobiety wikingów nie były szanowane przez mężczyzn

Kobiety wikingów pełniły ważną rolę w społeczeństwie, nie były jedynie żonami wojowników, ale także aktywnie uczestniczyły w życiu codziennym i czasami nawet w podróżach. I mimo że żyły w patriarchalnym świecie, cieszyły się dużym szacunkiem. Miały wpływ na decyzje dotyczące ważnych spraw, a nawet, chociaż rzadko, brały udział w walkach lub dowodziły. Przykładem jest Aud Głębokomyśląca. Choć wojowniczki były wśród wikingów wyjątkiem, to takie kobiety miały prawo do dziedziczenia ziemi. Niektóre z nich uczestniczyły nawet w zgromadzeniach ting, miały możliwość prowadzenia własnych interesów handlowych i korzystania z uciech życia towarzyskiego.

Wikingowie byli bardzo wysocy

Wikingowie mieli solidną posturę, jednak wcale nie byli wyżsi w porównaniu do innych mieszkańców Europy. Przeciętny przedstawiciel skandynawskich wojowników mierzył około 173 cm. Mityczne przedstawienia wikingów jako olbrzymów są efektem dziewiętnastowiecznych wyobrażeń idealizujących mieszkańców Północy na wzór siły i męskości.

Wikingowie nie dbali o higienę

Wbrew stereotypom wikingowie przykładali dużą wagę do higieny osobistej i wyglądu. Świadczą o tym grzebienie, pęsety i brzytwy znalezione wśród pozostałości po mężczyznach, jak i kobietach.

Jak widać, wiele popularnych przekonań o wikingach to jedynie chętnie powielane plotki. Wikingowie byli o wiele bardziej złożoną i zróżnicowaną grupą niż przedstawia to kultura masowa.

Miłosz Magrzyk

Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.