Klaustrofobia, czyli lęk przed niewielkimi pomieszczeniami, to zaburzenie, które może być bardzo dokuczliwe w codziennym życiu. Skąd bierze się ta fobia? Czy można jej uniknąć albo ją leczyć? Dowiedz się, jak poradzić sobie z lękiem!
Spis treści
Klaustrofobia to globalny problem
Z lękiem przed zamkniętymi pomieszczeniami zmaga się nawet 7 proc. światowej populacji. Nazwa zaburzenia powstała z połączenia dwóch słów greckich – claustrum (zamknięcie w świecie) i phobos (oznaczającego strach). W przypadku klaustrofobii cierpiący na nią pacjent odczuwa lęk, przebywając w zamkniętym, ciasnym pomieszczeniu. Zasadniczo symptomy klaustrofobii pojawiają się wtedy, gdy pacjent znajduje się w miejscu, z którego trudno byłoby mu się wydostać – dla każdego z nas owo miejsce może oznaczać coś innego.
Gdzie może dojść do napadu klaustrofobii?
Napad może zostać wyzwolony przez różne sytuacje. Zaliczamy do nich np. pobyt w:
- tłumie (jeśli jest nam trudno go opuścić),
- tunelu,
- małym samochodzie,
- myjni samochodowej,
- samolocie,
- sklepowej przymierzalni,
- długiej kolejce po zakupy.
Lęk może nasilić się, gdy pomieszczenie jest bez okien (jak np. toaleta miejska, winda lub komora w rezonansie magnetycznym).
Klaustrofobia może się rozwinąć w każdym wieku, jednak typowo lęk przed przebywaniem w zamkniętych pomieszczeniach pojawia się już w okresie nastoletnim.
Klaustrofobia: objawy
W obliczu sytuacji, która prowokuje lęk u pacjenta z klaustrofobią, może on doświadczać różnych objawów, m.in. takich jak:
- uderzenia gorąca,
- przyspieszenie częstotliwości oddechów,
- przyspieszenie akcji serca,
- uczucie duszności,
- zawroty głowy,
- silne wzmożenie potliwości,
- drżenie rąk,
- nudności,
- w skrajnych przypadkach padaczka pośrednio wywołana lękiem przed śmiercią.
Klaustrofobia: przyczyny
Przyczyny klaustrofobii nie są jednoznacznie określone. Wzorem innych zaburzeń psychicznych podejrzewa się, że na jej rozwój wpływają geny. To oznacza, że skłonność do klaustrofobii możemy dziedziczyć. Klaustrofobią możemy się też niejako… zarazić. Dziecko obserwujące swojego opiekuna (np. rodzica), który zmaga się z tą fobią, potrafi przejąć jego zachowania i uczy się ich.
Za możliwą przyczynę klaustrofobii uznawane są także rozmaite przykre wydarzenia, których doświadczamy w trakcie życia. Przykładem może być sytuacja, w której człowiek (zwłaszcza dziecko) był za karę zamykany w ciasnym pomieszczeniu. Innym stresorem jest np. złe doświadczenie w związku z niefortunnym zatrzaśnięciem się w toalecie, pokoju itp.
Klaustrofobia może mieć także podłoże organiczne. Ciało migdałowate (czyli struktura mózgowia związana m.in. z odczuwaniem strachu i zaangażowana w reakcje walki i ucieczki) u niektórych osób cierpiących na klaustrofobię ma mniejsze rozmiary niż u ludzi nią nieobarczonych.
Klaustrofobia: rozpoznanie
Aby stwierdzić, że ktoś cierpi na klaustrofobię, trzeba zebrać z nim szczegółowy wywiad dotyczący sytuacji, w których odczuwa paraliżujący lęk, oraz tego, w jaki sposób ten lęk się przejawia. Znaczenie ma również to, czy:
- pacjent stara się unikać sytuacji, które wywołują w nim strach,
- odczuwa lęk nie tylko wtedy, kiedy doświadczy nieprzyjemnej dla siebie sytuacji, ale i wtedy, kiedy tylko ją sobie wyobrazi.
Zanim u kogokolwiek zostanie rozpoznana klaustrofobia, konieczne jest wykluczenie innych potencjalnych przyczyn dolegliwości pojawiających się u pacjenta. Jako spokrewnione problemy pod uwagę brane są zwłaszcza zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (OCD) i zespół stresu pourazowego (PTSD).
Klaustrofobia: leczenie
Czasami klaustrofobia ustępuje samoistnie, a pacjent może w pełni cieszyć się z życia. Gdy potrzebne jest wsparcie, należy skorzystać z którejś z możliwości jej leczenia. Nie zawsze możemy przecież uniknąć sytuacji, w której będziemy minimalizować ryzyko wystąpienia lęku. Części zdarzeń (np. korzystania z windy) pacjent z klaustrofobią rzeczywiście może unikać, innych jednak (chociażby jazdy samochodem czy przebywania w tłumie) uniknąć jest już dużo trudniej.
By skutecznie leczyć klaustrofobię, należy skorzystać z psychoterapii, której forma zależy od decyzji terapeuty. Może być to terapia poznawczo-behawioralna lub ekspozycyjna (w której pacjent wystawiany jest na sytuację stresową), a dzięki temu przyzwyczaja się do niej i zaczyna sobie z nią lepiej radzić. Próba ekspozycyjna ma uświadomić choremu, że w sytuacji, którą on postrzega jako niebezpieczną, w rzeczywistości nie grozi mu nic złego.
Czasami (bardzo rzadko) osobom cierpiącym na klaustrofobię zalecane bywa leczenie farmakologiczne (jako wsparcie leczenia, a nie jako główna terapia). Obejmuje ono aplikację preparatów przeciwdepresyjnych i przeciwlękowych. To ostateczność stosowana u osób, u których lęki są bardzo silne.
Jak sobie radzić z klaustrofobią?
Nie wszyscy pacjenci korzystają z możliwości leczenia klaustrofobii. Ci, którzy podejmą się terapii, mogą przed jej zakończeniem doświadczać jeszcze napadów lęku. Obu wymienionym grupom pacjentów można podać kilka wskazówek dotyczących tego, jak postępować w sytuacji, kiedy mierzą się z atakiem.
- głęboko oddychaj: warto w trakcie napadu spróbować głęboko i bardzo powoli oddychać – to pomoże się uspokoić;
- odwróć uwagę od sytuacji budzącej lęk – podczas ataku paniki policz do trzech przy każdym oddechu i spróbuj odwrócić swoją uwagę: możesz skoncentrować ją na bardzo prostych rzeczach, chociażby na poruszających się wskazówkach zegara, albo pomyśleć o czymś przyjemnym;
- nie sięgaj po alkohol ani inne środki odurzające – one nie są rozwiązaniem problemu.
- skorzystaj z olejku eterycznego – olejki eteryczne stymulują pień mózgu i spowalniają reakcję układu nerwowego.
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.