Olga Tokarczuk to obecnie jedna z najbardziej znanych polskich pisarek. Jej popularność wzrosła szczególnie po otrzymaniu Literackiej Nagrody Nobla. Jakie są najbardziej znane publikacje polskiej noblistki? Poznaj jej twórczość.
Spis treści
Olga Tokarczuk – droga do literackiego sukcesu
Olga Tokarczuk przyszła na świat 29 stycznia 1962 roku w Sulechowie jako córka Wandy i Józefa Tokarczuków – nauczycieli. Dzieciństwo spędziła w Klenicy, a następnie przeprowadziła się do Kietrza, gdzie ukończyła szkołę średnią. Od młodych lat była zafascynowana literaturą. Jeszcze jako nastolatka próbowała tworzyć poezję. Później zamieszkała w Warszawie, gdzie ukończyła psychologię. Jej debiutancka powieść, „Podróż ludzi księgi”, została wydana w 1993 roku.
„Podróż ludzi księgi” można uznać za rodzaj nowoczesnej paraboli. Opowiada o nieudanej wyprawie w poszukiwaniu tajemniczej Księgi, podczas której główni bohaterowie zakochują się w sobie. Akcja rozgrywa się w XVII wieku we Francji i Hiszpanii, jednak kluczowe znaczenie ma tu fascynacja Tajemnicą, a nie tło historyczne.
Druga powieść autorstwa Tokarczuk, „E.E.”, ukazała się dwa lata później. Fabuła, osadzona we Wrocławiu, przedstawia historię Erny Eltzner, głównej bohaterki, która dorasta w polsko-niemieckiej rodzinie mieszczańskiej. Książka jest próbą psychologicznej analizy dziewczyny obdarzonej zdolnościami medium.
Chociaż zarówno „Podróż ludzi księgi”, jak i „E.E.” miały istotne znaczenie dla pisarskich początków Tokarczuk, to jednak dopiero jej trzecia powieść, „Prawiek i inne czasy”, zdobyła szeroki rozgłos. Opowiada ona o mitycznej wiosce usytuowanej w centrum Polski, która skupia w sobie dobre i złe aspekty ludzkiego życia. Książka spotkała się z pozytywnym odbiorem krytyków, uznających ją za szczytowe osiągnięcie polskiej prozy mitograficznej.
W 1998 roku czytelnicy mieli okazję poznać kolejne dzieło autorki – „Dom dzienny, dom nocny”. Chociaż nazywany powieścią, bardziej przypomina hybrydę tekstową. Tokarczuk, czerpiąc inspiracje z miejscowych okolic, tj. wsi sudeckiej na pograniczu polsko-czeskim, opowiada historię świętej Kummernis – kobiety, którą Bóg obdarzył męską twarzą, aby ocalić ją od niepożądanego małżeństwa.
Olga Tokarczuk – opowiadania i eseje
W 1997 roku ukazał się niewielki zbiór prozy zawierający trzy opowiadania – „Szafa”. Lecz dopiero wraz z wydaniem „Gry na wielu bębenkach” (2001) czytelnicy mieli więcej okazji do podziwiania talentu Olgi Tokarczuk jako autorki krótszych form narracyjnych. Wspomniana książka zawiera 19 opowiadań, które podzielone są na trzy cykle. Pierwszy z nich można określić jako autotematyczny: w kilku utworach pisarka rozważa fenomen kreacji (nie tylko literackiej).
Drugi cykl obejmuje utwory apokryficzne: podobnie jak wcześniej opowieść o Kummernis oparta była na autentycznej historii odkrytej przez Tokarczuk na dolnośląskiej prowincji, tak i cztery opowiadania umieszczone w „Bębenkach” mają podobne źródła. Autorka twórczo rozwija „ciągi dalsze”, pięknie koloryzując i ożywiając surowe fakty historyczne. Trzeci cykl skupia się na opowiadaniach o realistycznej, wręcz psychologiczno-obyczajowej tematyce. „Ostatnie historie” to kolejny zbiór opowiadań, wydany w 2004 roku, który zdobył popularność w twórczości pisarki.
Olga Tokarczuk oprócz form powieściowych nie stroni także od esejów. W swoich literackich wędrówkach pokusiła się np. o sięgnięcie do klasyki polskiej literatury, proponując nowe odczytanie „Lalki” Bolesława Prusa. W 2014 roku ukazało się jej kolejne obszerniejsze dzieło, czyli „Księgi Jakubowe”.
Nagroda Nobla i fundacja
Noblistka angażuje się w różne inicjatywy społeczne, m.in. działające na rzecz zwierząt i ochrony środowiska. Deklaruje się jako feministka, wspiera mniejszości. Z uwagi na swoje wyraziste poglądy często bywa krytykowana.
W 2018 roku na rynku pojawiły się „Opowiadania bizarne”, zawierające dziesięć krótkich tekstów autorstwa Tokarczuk. Tego samego roku Wydawnictwo Literackie wydało również publikację „Profesor Andrews w Warszawie. Wyspa”, w której znalazły się jedynie dwa opowiadania wspomniane w tytule.
Rok 2019 był istotnym momentem w życiu pisarki, kiedy to otrzymała Literacką Nagrodę Nobla za rok poprzedni. Nagroda powędrowała do niej „za wyobraźnię narracyjną, która z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic jako formę życia”. Tokarczuk ma również na swoim koncie kilkakrotne nagrody Nike oraz Booker International Prize za powieść „Bieguni”.
Na początku grudnia 2019 roku we Wrocławiu Tokarczuk ogłosiła powołanie fundacji z siedzibą w willi Tymoteusza Karpowicza, której celem będzie m.in. wspieranie i promocja polskiej kultury, w tym pisarzy i tłumaczy; działanie na rzecz praw człowieka, przeciwdziałanie dyskryminacji i ograniczaniu swobód obywatelskich oraz ochrona natury. Na fundusz założycielski przekazała 350 tys. zł z Nagrody Nobla.
Liczne wyróżnienia
W 2020 roku autorka została uhonorowana nagrodą „Paszport Polityki”, włoskim wyróżnieniem „La storia in un romanzo 2020″ oraz tytułem honorowego Obywatela Miasta Stołecznego Warszawy. Ponadto otrzymała tytuły doktora honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 2022 została ambasadorką Wrocławskiego Roku Dobrych Relacji, odbywającego się pod hasłem „Wrocław miastem wolnym od samotności”. W tym samym roku do księgarń trafiła jej nowa książka – „Empuzjon”. W styczniu 2023 roku nakładem wydawnictwa Format ukazała się najnowsza książka Tokarczuk – „Pan Wyrazisty”.
Źródło zdjęć:
Fot. 1 i główne: by Martin Kraft – Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=58367535,
Fot. 2: by Borys8 – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=9415323,
Fot. 3: by Martin Kraft – Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=58349523.
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.