„Shōgun” to historyczna powieść Jamesa Clavella, która przenosi nas w czasie do feudalnej Japonii lat 1600, kiedy okres Azuchi-Momoyama dobiegał końca, a kraj wkraczał w epokę Edo. To pierwsza pod względem chronologii i trzecia w kolejności publikacji książka z sagi azjatyckiej Clavella, złożonej z sześciu obszernych tomów. Do 1980 roku powieść sprzedała się w nakładzie sześciu milionów egzemplarzy na całym świecie. Na podstawie „Shōguna” powstało sporo adaptacji, w tym dwa miniseriale telewizyjne.
- Gatunek: powieść historyczna
- Cykl: Saga Azjatycka (tom 1)
- Autor: James Clavell
- Wydawnictwo polskie: Vis-a-Vis Etiuda
- Język oryginalny: angielski
James Clavell – słynny autor serii „Shōgun”
James Clavell to amerykański pisarz, który zasłynął na świecie jako mistrz literatury przygodowej. Jego życie to gotowy scenariusz filmowy – fascynacja Dalekim Wschodem, biegła znajomość azjatyckich języków i orientalistyczna pasja zaowocowały światowymi bestsellerami.
Urodzony w 1924 roku i zmarły w 1994 Clavell szybko zyskał przydomek „Mr. Bestseller”. Był nie tylko pisarzem, ale także cenionym scenarzystą, stojącym za takimi hitami jak „Mucha” czy „Wielka Ucieczka”. Jednak to jego azjatycki cykl przyniósł mu największą sławę. „Król Szczurów”, „Shogun”, „Tai-Pan”, „Gai-Jin”, „Noble House” i „Whirlwind” to opus magnum wciąż podbijające serca czytelników na całym świecie. Każda z tych książek to ponad 1000 stron wciągającej, egzotycznej przygody.
Uznanie przyniosła mu właśnie powieść „Shogun” – fenomen literatury przygodowej. Obok „Króla Szczurów” to najbardziej znana część cyklu, przetłumaczona na ponad 30 języków i wydana w nakładzie ponad 20 milionów egzemplarzy. To niesamowita historia wprowadzająca w Azjatycką Sagę Clavell’a oraz fascynujący wgląd w kulturę i tradycję Dalekiego Wschodu.
Niezwykła opowieść o feudalnej Japonii
Holenderski statek „Erasmus”, wysłany incognito, miał jeden cel: handel we Wschodniej Azji, kontrolowanej przez Portugalię. Los jednak chciał inaczej – statek osiadł na mieliźnie w porcie Izu, a większość załogi, wraz z kapitanem, zmarła. Ocalali wraz z angielskim pilotem Johnem Blackthornem trafili w ręce władcy Izu, Yabu daimyō. Wieści o incydencie dotarły do lorda Toranagi, władcy Kantō, który szybko dostrzegł szansę, jaką dawała ta sytuacja. Blackthorne został sprowadzony do Osaki, gdzie Toranaga mógł swobodnie badać sprawę.
Spotkanie z Toranagą, tłumaczone przez portugalskiego jezuitę, obfitowało w niespodzianki. Toranaga był zaskoczony głębokim podziałem chrześcijaństwa, bo wcześniej i nim nie słyszał. Blackthorne, uwięziony wraz z franciszkaninem, zgłębiał japoński i poznawał działania jezuitów w kraju. Według franciszkanina, jezuiccy rōninowie siali chaos, wzbogacając Portugalię. Plany zguby Blackthorne’a, snute przez katolickich regentów, pokrzyżowała interwencja Toranagi.
Lady Toda Mariko, lojalna wobec Toranagi katoliczka, dokładnie przełożyła opowieść Blackthorne’a o papieżu i prawach kolonialnych Portugalii. Blackthorne ujawnił również najazd jezuitów na Japonię z bazy w Makau. Toranaga, zaskoczony, wstrzymał wyjazd portugalskiego statku, wywołując niezadowolenie regentów. Próba zabójstwa Blackthorne’a skłoniła Toranagę do ucieczki z rady i Osaki, podczas gdy Blackthorne znalazł schronienie w Anjiro, ucząc się japońskich tradycji.
W Anjiro Blackthorne, mimo pogardy jako lider europejskiej załogi, awansował społecznie dzięki swoim umiejętnościom. Ratując życie Toranadze podczas trzęsienia ziemi, otrzymał tytuł samurajski hatamoto. Darzył szacunkiem Toranagę i jego krąg, w tym Mariko, z którą połączył go sekretny romans. Spotkanie z byłą załogą „Erasmusa” doprowadziło jednak do buntu i konfrontacji z ich europejskim sposobem bycia.
Warto przeczytać również:
Toranaga, udając akceptację wobec Ishido, zapewnił bezpieczeństwo Mariko w Osace. Próba Mariko opuszczenia miasta ujawniła ciemne interesy Ishido, a jej śmierć w wybuchu była świadomym wyborem, mającym osłabić pozycję Ishido. W finale, Toranaga spalił „Erasmusa”, sojusz z katolickimi lordami gwarantował życie Blackthorne’a, którego przeznaczeniem było zostać w Japonii na zawsze. Blackthorne, zgodnie z wolą Mariko, otrzymał środki do budowy nowego statku, a zwycięstwo Toranagi nad Ishido w bitwie pod Sekigaharą przypieczętowało ich losy.
Co sprawia, że książka „Shōgun” jest tak ceniona?
Akcja, choć pozornie prosta, jest niezwykle złożona. Toranaga manipuluje Blackthornem, swoim więźniem, by zyskać przewagę w walce o tytuł szoguna. Jednak prawdziwi bohaterowie książki to Japonia i jej historia. Kraj i jego tradycje odgrywają główną rolę, a postacie, takie jak Toranaga, Ishido, Blackthorne, jego tłumaczka i kochanka Mariko, lordzi, samurajowie, kurtyzany, żony, szpiedzy, jezuici i marynarze – wszyscy oni wpływają na fabułę, ale jednocześnie kierują nimi miejsce i czas, w jakich żyją.
Clavell, pisząc fikcję opartą na wydarzeniach historycznych (angielski nawigator Will Adams dotarł do Japonii w 1610 roku i uczył władców żeglarstwa), tworzy swój własny obraz Japonii za pomocą swoich bohaterów i ich doświadczeń. Ich przygody i reakcje na nie ukazują wierzenia i obyczaje Japończyków. Doświadczenia Blackthorne’a, Anglika-protestanta, kontrastują z rytualnymi obyczajami, mechanicznymi emocjami i dbałością o czystość fizyczną Japończyków. Dla niego prawdziwym życiem są romantyczna miłość, krwiste steaki i swoboda obyczajów.
W „Shogunie” nie brakuje przemocy, która pojawia się niczym ogień. Wystarczą niewłaściwe słowa, by ściąć komuś głowę. Ludzkie ciała są okaleczane, a wojna o władzę między Ishido a Toranagą, manipulującymi Blackthornem, prowadzi do aktów okrucieństwa. Jednocześnie Clavell zwraca uwagę na głębszą przemoc – kwestionowanie najgłębszych wierzeń i wartości bohatera. Blackthorne poznaje koncepcję karmy i kontroli emocji, a Mariko zwraca jego uwagę na różnice kulturowe w pojmowaniu miłości.
Przeczytajcie także:
W miarę lektury Blackthorne staje się coraz bardziej zjaponizowany, przyjmując liczne aspekty kodeksu samurajskiego. Akceptuje nawet decyzję Mariko o seppuku, rytualnym samobójstwie, po nieudanej ucieczce przed Ishido. Autor przedstawia Japonię, która daje i odbiera, niszcząc statek Blackthorne’a, ale dając mu szansę na budowę nowego, zabierając jedną miłość, ale dając inną.
Clavell pragnie pokazać wszystko w „Shogunie” i prawie mu się to udaje – książkę wypełniają żywe postaci, burzliwe wydarzenia, lśniące opowieści i kultura. Jednak proporcje czasem wydają się zaburzone – rytuały opisane w najdrobniejszych szczegółach nie współgrają z emocjonalnymi wydarzeniami, ledwie zarysowanymi. Z tego względu „Shogun” nie stanowi dzieła idealnego, ale mimo to nadal fascunuje miliony ludzi na całym świecie.
James Clavell przedstawia świat przez pryzmat władzy, kontroli i siły, opierając się na drobiazgowych badaniach. Jego powieść wpisuje się w najstarszą tradycję fikcji, pełnej przygód, konfliktów i egzotycznych kultur.
„Shōgun” to powieść, którą warto przeczytać
Książka odkrywa przed nami wewnętrzne konflikty polityczne i kulturowe, prowadząc do nieuniknionego starcia, które testuje lojalność i charakter Blackthorne’a. Bohater staje przed wyborami moralnymi, targany namiętnościami i borykający się ze stratami. Jest rozdarty między dwoma światami, a jego doświadczenia na zawsze je zmienią.
„Shōgun” to bestsellerowa powieść zaadaptowana również do jednego z najwyżej ocenianych miniserii telewizyjnych na Disney+. To wciągająca, pełna akcji, historycznych szczegółów i surowego realizmu opowieść o życiu w feudalnej Japonii. Powieść zachwyca rozmachem i głębią. Nie pożałujecie godzin spędzonych nad lekturą „Shōguna”!
Z wykształcenia inżynier, z zamiłowania człowiek od treści w sieci. Głową w Internecie, sercem w górach – Beskidzie Wyspowym, z którego pochodzi. W Seniore odpowiedzialny za projekty skierowane do osób 50+. Wierzy, że życiem można się cieszyć każdego dnia, bez względu na wiek.
-
Kategoria:Kultura
-
Data publikacji:21 maja, 2024
-
Ostatnia aktualizacja:09 lip 2024