Czy wysokie IQ gwarantuje sukces w życiu? To złożone pytanie, na które nie ma prostej odpowiedzi. Wytworzyło się wiele mitów o inteligencji, a jej wpływ na nasze życie bywa często przeceniany. Prawda jest taka, że inteligencja to tylko jeden z wielu czynników kształtujących nasze życie i szanse na sukces. niewątpliwie wysokie IQ pomaga w życiu, co potwierdzają badania, ale to nie jedyny element determinujący nasze szczęście osobiste i spełnienie zawodowe.
Inteligencja z perspektywy naukowej
Pojęcie inteligencji to zagadnienie wielowymiarowe, które od dawna fascynuje i dzieli naukowców. Obserwacje codzienne ukazują, że ludzie różnią się w zakresie umiejętności radzenia sobie z problemami, niezależnie od ich wykształcenia czy doświadczenia. Nawet osoby bez formalnego wykształcenia wykazują się w wielu dziedzinach przewagą nad ludźmi wykształconymi i doświadczonymi. W życiu codziennym często używamy terminu „inteligencja” do opisania tych szybciej myślących i radzących sobie z zadaniami i problemami.
Interesuje Cię wiedza dla ludzi po 50-tce? Czytaj nasze artykuły!
W swoich badaniach specjaliści starają się uchwycić istotę inteligencji, ale najlepsi psycholodzy nie są jednomyślni w jej definiowaniu. Istnieje wiele różnych koncepcji próbujących wyjaśnić, czym jest inteligencja i jakie pełni funkcje w życiu człowieka.
Czym właściwie jest inteligencja?
Jednym z najbardziej znanych podejść jest model adaptacyjny, który został zaproponowany przez niemieckiego psychologa i filozofa, Williama Sterna. Według niego inteligencja to zdolność adaptacji do nowych warunków i wykonywania nowych zadań. Ta definicja ma swoje korzenie w biologicznej koncepcji ewolucji i znajduje zastosowanie w badaniach nad inteligencją zwierząt.
Inny punkt widzenia, popularny wśród radzieckich psychologów, to postrzeganie inteligencji jako efektywności działania. Zdaniem B. M. Tiepłowa inteligencja przejawia się w charakterystycznej dla jednostki efektywności wykonywania zadań. Jednak efektywność ta nie stanowi wyniku wyłącznie zdolności umysłowych – zależy również od motywacji, temperamentu i osobowości jednostki. Niektórzy naukowcy, jak G. A. Ferguson, uważają inteligencję za zdolność uczenia się, co mierzy się poprzez stopień trudności materiału, jaki jednostka jest w stanie przyswoić. Tę koncepcję również stosuje się w badaniach nad zwierzętami, w których inteligencję ocenia sią na podstawie szybkości i zakresu wyuczonych zachowań.
WKRÓTCE
Znajdź pracę
Otwórz nowy rozdział
Inteligencja (łac. intelligentia „zdolność pojmowania”, „rozum”) (…) w języku potocznym przez inteligencję rozumie się najczęściej zdolność rozwiązywania problemów praktycznych, zdolności językowe lub kompetencje społeczne; eksperci w tej dziedzinie badań są zgodni jedynie co do tego, że inteligencja jest zdolnością uczenia się na podstawie własnych doświadczeń oraz zdolnością przystosowania się do otaczającego środowiska…
Encyklopedia PWN
W ostatnich dekadach coraz większą popularność zdobywa pogląd, że inteligencja to zdolność rozwiązywania problemów. Psychologowie skupiają się na procesach umysłowych – rozumieniu, rozumowaniu czy myśleniu abstrakcyjnym – zaangażowanych w rozwiązywanie problemów. Kanadyjski psycholog Donald Oldigin Hebb wprowadził rozróżnienie na inteligencję A i B, przy czym pierwsza jest determinowana genetycznie, a druga to efekt interakcji ze środowiskiem. Natomiast Philip Ewart Vernon mówił o inteligencji C, ograniczającej się do zachowań ujawnianych w testach psychometrycznych.
Mimo różnorodności podejść naukowcy nie osiągnęli konsensusu w kwestii definicji inteligencji. Nieżyjący już polski psycholog Jan Strejlau, znany ze swoich cennych badań nad temperamentem, w swojej książce pt. „O inteligencji człowieka”, ujmuje inteligencję jako konstrukt teoretyczny, odnoszący się do wewnętrznych warunków człowieka, determinujących efektywność działań wymagających udziału typowo ludzkich procesów poznawczych. Te warunki są kształtowane przez genotyp, środowisko i własną aktywność. Definicja ta podkreśla, że inteligencja nie jest wyłącznie dziedziczna ani wyłącznie nabyta – stanowi raczej wynik interakcji różnych czynników.
Warto przeczytać:
Pop-psychologia: niebezpieczny trend XXI wieku
Współczesne podejście do rozwoju osobistego promowane przez pop-psychologię często koncentruje się na idei miłości do siebie i skupiania uwagi na własnych…
Inteligentni i nieinteligentni. A może wszyscy inteligentni, ale na swój sposób?
Niektórzy twierdzą, że istnieje wyraźny podział między osobami inteligentnymi a tymi pozbawionymi inteligencji lub znacznie ograniczonych pod tym względem. Inni natomiast głoszą przekonanie, iż każdy człowiek posiada inteligencję, choć przybiera ona różne formy i objawia się na wiele sposobów. W przypadku pierwszej ze wspomnianych teorii można by przypuszczać, że istnieje pewien zestaw umiejętności lub zdolności składających się na inteligencję. Tradycyjnie skupiano się na logicznym myśleniu, zdolnościach matematycznych czy biegłości w posługiwaniu się językiem, zwłaszcza najtrudniejszymi językami świata. Osoby wykazujące się wysokimi kompetencjami w tych obszarach uznaje się za inteligentne.
Z drugiej strony istnieje też pogląd, że każdy człowiek jest inteligentny, ale w swoim własnym, unikalnym zakresie. Ta koncepcja, często kojarzona z teorią inteligencji wielorakich Howarda Gardnera, sugeruje istnienie różnych rodzajów inteligencji, innych od powszechnie kojarzonej inteligencji logiczno-matematycznej – m.in. inteligencji emocjonalnej, interpersonalnej czy intrapersonalnej. Zgodnie z tą teorią każdy człowiek ma zdolność do osiągnięcia sukcesu w określonej dziedzinie, jeśli tylko ma odpowiednie warunki do rozwoju naturalnych predyspozycji.
Obie teorie mają swoich zwolenników i przeciwników, a debata na temat natury inteligencji jest daleka od zakończenia. Niezależnie od przyjętej perspektywy trzeba pamiętać o szacunku dla różnorodności umiejętności i talentów różnych ludzi.
Rozkład poziomu inteligencji w społeczeństwie
Po wielu latach badań i analiz specjaliści z dziedziny psychometrii dostarczyli nam fascynujących informacji na temat rozkładu inteligencji wśród ludzi. Ich prace, oparte na gruntownych badaniach statystycznych, ujawniły fakt, że większość wyników testów inteligencji grupuje się wokół średniej wartości i tworzy charakterystyczną krzywą Gaussa. Ta obserwacja, choć czasem kwestionowana, pozostaje niepodważona przez naukowe dowody.
Podręczniki psychologii często przywołują krzywą Gaussa jako przykład w celu zilustrowania, że wiele cech ludzkich rozkłada się w populacji według schematu normalnego. Prowadzone od dziesięcioleci badania nad inteligencją wykazały, iż niezależnie od narzędzia pomiarowego, wyniki testów inteligencji w populacji tworzą zbliżony do siebie rozkład.
Jedynie około 2% populacji osiąga skrajne wyniki w testach na inteligencję. Dotyczy to osób z ilorazem inteligencji poniżej 70 punktów, świadczącym o znacznych trudnościach w funkcjonowaniu umysłowym, a także ludzi na przeciwnym na przeciwnym biegunie z ilorazem przekraczającym 130 punktów – wybitnie inteligentnych. Zdecydowana większość, bo około 95% ludzi posiada iloraz inteligencji w przedziale od 70 do 130 punktów.
Warto przeczytać:
O chorobach, których nie ma. Co ma w głowie hipochondryk?
Każdy z nas zna osobę, która za każdym razem, kiedy kichnie lub poczuje lekkie dolegliwości bólowe, zaraz diagnozuje u siebie grypę,…
W codziennym życiu różnice w ilorazie inteligencji dostrzeżemy rzadko, zwłaszcza gdy są one niewielkie. To, jak człowiek radzi sobie w różnych sytuacjach, zależy od wielu czynników, nie tylko od zdolności mierzonych testami inteligencji. Różnice w zdolnościach poznawczych ujawniają się dopiero przy większych różnicach w wynikach. Osoby z inteligencją w dolnym zakresie normy oraz te z ilorazem poniżej średniej często potrzebują specjalnego wsparcia, zwłaszcza w edukacji. Mają ograniczone umiejętności myślenia abstrakcyjnego, co utrudnia im naukę kompetencji wymagających logicznego rozumowania. Ich biegłość w zapamiętywaniu czasem rekompensuje te braki.
Osoby z inteligencją w środkowym zakresie zwykle nie napotykają na poważne trudności w życiu codziennym czy zawodowym. Ci, których iloraz zbliża się do wyższej granicy tego przedziału, często wykazują się większymi zdolnościami intelektualnymi, co może przyczyniać się do ich sukcesów w nauce. Osoby z inteligencją powyżej średniej oraz wysoką często wybierają ścieżkę akademicką, szybko przyswajają wiedzę i wykazują skłonności do samokształcenia. Ich zainteresowania poznawcze często idą w parze z wysokimi osiągnięciami zawodowymi.
Wysoka inteligencja pomaga w życiu. Prawda czy mit?
Niektórzy uważają, że wysoki poziom inteligencji to gwarancja osiągnięcia sukcesu zawodowego, lepszego zarobku oraz szybszego awansu. Istnieje przekonanie, że osoby inteligentne łatwiej przyswajają nową wiedzę, są elastyczniejsze w myśleniu i potrafią efektywnie rozwiązywać problemy, co przekłada się na ich przewagę w wielu dziedzinach życia.
Jednak nie brakuje argumentów podważających tezę o dominującej roli inteligencji w życiu. Wskazuje się na inne czynniki – umiejętności społeczne, determinacja, wytrwałość czy zdolność do pracy w zespole – które często okazują się równie ważne, a czasem nawet ważniejsze niż sam poziom inteligencji. Warto zauważyć, że sukces zawodowy i osobisty nie zawsze jest bezpośrednio powiązany z wysokim IQ. Osoby, potrafiące budować relacje z innymi wykazują empatię i posiadają zdolności przywódcze często osiągają znaczące sukcesy, nawet jeśli ich inteligencja nie wyróżnia się na tle innych.
Wysokie IQ jednocześnie ułatwia i utrudnia życie
Statystycznie osoby o wysokim ilorazie inteligencji częściej odnoszą sukcesy
W świecie nauki nie brakuje dowodów na to, że wysoki iloraz inteligencji często idzie w parze z osiąganiem sukcesów w różnorodnych obszarach życia. Pionierskie badanie przeprowadzone przez Lewisa Termanna, które rozpoczęło się w 1921 roku i trwało przez kilka dekad, pozwoliło na obserwację grupy 1528 dzieci obdarzonych wyjątkowymi zdolnościami. Terman doszedł do wniosku, iż dzieci z wysokim IQ w przyszłości częściej niż ich rówieśnicy osiągały sukcesy – nie tylko w sferze akademickiej, ale również w życiu zawodowym i finansach osobistych.
Podobne wnioski przyniosło badanie SMPY, zainicjowane przez Juliana Stanley’a w latach 70. XX wieku. Kontynuowane przez Camillę Benbow i Davida Lubinskiego skupiało się na osobach wykazujących wybitne zdolności matematyczne, często idące w parze z wysokim IQ. Uczestnicy tego badania w późniejszym życiu częściej osiągali sukcesy naukowe i zawodowe.
W 2007 roku Gunter Strenze przeprowadził metaanalizę, która objęła 85 badań i wykazała istotną zależność między ilorazem inteligencji a sukcesem zawodowym, poziomem edukacji oraz dochodami. Analiza ta potwierdziła, że IQ może być ważnym czynnikiem wpływającym na osiągnięcia w dorosłym życiu.
Warto przeczytać:
Nie radzisz sobie ze stresem? Dowiedz się, czym jest rezyliencja
Każdy z nas doświadcza stresu w różnych obszarach życia. Nic na to nie poradzimy. Mamy za to wpływ na sposób radzenia…
Inni badacze, Ian Deary i jego zespół, przeprowadzili badanie na grupie ponad 70 000 osób w Szkocji, mierząc ich IQ w wieku 11 lat. Wyniki badań pokazały, że wyniki były silnym predyktorem statusu społeczno-ekonomicznego oraz poziomu wykształcenia w późniejszym życiu. Natomiast w latach 1998 i 2004 Schmidt i Hunter przeprowadzili badania potwierdzające, że inteligencja ogólna jest najmocniejszym pojedynczym predyktorem sukcesu zawodowego w różnych branżach.
Mimo że powyższe badania rzucają światło na znaczenie inteligencji w kontekście sukcesu, nie można zapominać o innych istotnych czynnikach. Motywacja, umiejętności społeczne, wytrwałość oraz czynniki środowiskowe to tylko niektóre z elementów wpływających na osiągane przez człowieka wyniki. Inteligencja, choć ważna, nie stanowi jedynego czynnika determinującego sukces.
Sukcesy sukcesami, ale inteligentni ludzie bywają nieszczęśliwi
Osoby obdarzone wysokim ilorazem inteligencji zazwyczaj wzbudzają podziw i są uważane za przeznaczone do wielkich rzeczy. Jednak wysoki poziom intelektu nie zawsze przekłada się na szczęście osobiste. W rzeczywistości niektórzy ludzie wybitnie inteligentni doświadczają głębokiego poczucia niespełnienia i niezadowolenia z życia.
„Szczęście wśród inteligentnych osób to najrzadsza rzecz, jaką znam.”
Ernest Hemingway
Jednocześnie w świetle przeprowadzonych badań naukowych zauważalna jest fascynująca, choć niejednoznaczna relacja między wysokim poziomem inteligencji a występowaniem różnorodnych wyzwań natury psychicznej i poznawczej. Analiza przeprowadzona przez Karpinskiego i współpracowników, opublikowana w prestiżowym czasopiśmie „Intelligence” w 2018 roku, rzuca światło na fakt, że jednostki o wysokim ilorazie inteligencji częściej niż przeciętna populacja zmagają się z zaburzeniami nastroju, lękiem oraz ADHD.
Podobne wnioski nasuwają się z pracy Lancona i jego zespołu, opublikowanej w „Frontiers in Psychology” w 2015 roku. Badacze ci zwracają uwagę, że bystrość umysłu czasem niesie ze sobą zwiększone ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych, w szczególności tych związanych z lękiem i depresją. To sugeruje, iż osoby o wybitnych zdolnościach intelektualnych bywają podatniejsze na wewnętrzne konflikty i napięcia emocjonalne.
Warto przeczytać:
ADHD po 50. jest powszechniejsze, niż nam się wydaje
ADHD to zaburzenie, o którym najczęściej myśli się w kontekście dzieci i młodzieży. Jednak ADHD nie jest jedynie domeną młodych ludzi…
Penney i współpracownicy, w swoim badaniu opublikowanym w „Intelligence” w 2015 roku, zauważyli, że wysoki iloraz inteligencji może wiązać się z większą wrażliwością na bodźce sensoryczne. Taka nadwrażliwość prowadzi do stanów przebodźcowania, dyskomfortu i trudności w codziennym funkcjonowaniu. W jeszcze innuch badaniach, a dokładnie w przeglądzie badań opublikowanym w „Gifted Child Quarterly” w 2015 roku Rinn i Bishop podkreślają, że osoby o wysokiej inteligencji mogą częściej napotykać na swojej drodze problemy emocjonalne i społeczne. Być może wynika to z ich unikalnego sposobu postrzegania świata i interakcji z otoczeniem, nie zawsze zrozumiałego dla innych.
Należy jednak pamiętać, że związek między inteligencją a problemami psychicznymi nie jest jednoznaczny i nie dotyczy każdej osoby o wysokim IQ. Istnieją również badania wskazujące funkcję ochronna wysokiej inteligencji w wielu obszarach psychiki.
Wysoka inteligencja nie gwarantuje sukcesu, szczęścia i udanego życia
Inteligencja, choć często postrzegana jako jeden z głównych czynników prowadzących do osiągnięcia sukcesu, nie jest jednoznacznym przepisem na szczęście czy udane życie. Istnieje wiele innych umiejętności i cech osobowości odgrywających ważną rolę w kształtowaniu naszej przyszłości i teraźniejszości. Zdolność do nawiązywania relacji międzyludzkich, empatia, wytrwałość, zdolność adaptacji do zmieniających się okoliczności oraz umiejętność radzenia sobie ze stresem to tylko niektóre z nich. Wysoka inteligencja to ani supermoc gwarantująca szczęście, ani kalectwo utrudniające całkowicie funkcjonowanie w społeczeństwie – prawda leży gdzieś pośrodku.
Wysoka inteligencja to zatem jedynie jeden z wielu elementów składających się na skomplikowaną mozaikę życia. To, jak człowiek wykorzysta swoje zdolności intelektualne i czy połączy je z innymi ważnymi umiejętnościami i wartościami, w dużym stopniu decyduje o jego przyszłości. Sukces, szczęście i udane życie to pojęcia wielowymiarowe, które nie zawsze idą w parze z wysokim IQ.
Z wykształcenia inżynier, z zamiłowania człowiek od treści w sieci. Głową w Internecie, sercem w górach – Beskidzie Wyspowym, z którego pochodzi. W Seniore odpowiedzialny za projekty skierowane do osób 50+. Wierzy, że życiem można się cieszyć każdego dnia, bez względu na wiek.
-
Kategoria:Edukacja
-
Data publikacji:4 lipca, 2024