Jest stosowany bardzo często przez ludzi w różnych układach społecznych i może wyrządzić sporą krzywdę. Jak rozpoznać szantaż emocjonalny? W jaki sposób można się przed nim bronić?
Spis treści
Czym jest szantaż emocjonalny?
Szantaż emocjonalny jest jedną z technik manipulacji drugą osobą. Celem szantażysty jest wywarcie wpływu prowadzącego do osiągnięcia określonego zachowania. Narzędziem służącym do realizacji zadania są emocje. Stosowanie szantażu emocjonalnego to forma agresji, która może polegać na manipulowaniu poczuciem obowiązku czy wzbudzaniu poczucia winy.
Kto jest najbardziej narażony na szantaż emocjonalny?
Ofiarą szantażu emocjonalnego może stać się każdy, ale niektórzy z racji cech charakteru są podatniejsi na jego działanie. Szantażyści szybko rozpoznają, kogo łatwiej będzie im zaatakować. Do takiego grona zaliczają się osoby:
- mające niską samoocenę,
- z dużą potrzebą akceptacji; nawet za wszelką cenę,
- nieasertywne (takie, które nie potrafią wyznaczyć granic),
- niepotrafiące nawiązywać oraz utrzymywać prawidłowych relacji międzyludzkich.
Kim jest szantażysta emocjonalny?
Profile szantażystów emocjonalnych są do siebie podobne w pewnych aspektach. Osoby stosujące szantaż emocjonalny to często zagubieni i w głębi duszy samotni egocentrycy. Poprzez agresję bierną bądź czynną chcą pokazać swoją przewagę nad drugim człowiekiem. To ich mechanizm obronny przed niskim poczuciem własnej wartości.
Jak działa szantażysta emocjonalny?
Pojęcie szantażu emocjonalnego w związku jest szerokie. Szantaż uczuciowy zawsze jest groźny, a w zależności od szantażysty może przybierać różne formy. Jej wybór często jest podyktowany analizą zachowania partnera i dopasowaniem do sytuacji. Rodzaj szantażu emocjonalnego może przyjąć jedną z podstawowych postaw:
Biczownik
Wzbudza w partnerze bądź partnerce poczucie winy, stwierdzając, że poprzez swoje zachowanie ta sprawi mu przykrość. Jej wydźwięk może przybierać różny wymiar: od zwykłego zasmucenia aż do rangi groźby. Wówczas biczownik stwierdza, że wyrządzi sobie krzywdę, jeśli druga osoba nie zastosuje się do jego poleceń.
Cierpiętnik
Wymaga od innych, by czytali w jego myślach. Kiedy ci nie są tym zainteresowani, usiłuje wzbudzić w nich poczucie winy. Cierpiętnicy zazwyczaj bardzo wiarygodnie potrafią demonstrować swoje uczucia.
Kusiciel
Kusiciel wymusza określone działanie poprzez obiecywanie nagród. W ten sposób może zachęcać np. do zerwania kontaktu z koleżanką czy kolegą, swoje zachowanie motywując dobrem związku. Nawet gdy ofiara przystanie na jego grę, kusiciel nie wypełni swoich obietnic co do gratyfikacji.
Prokurator
Ten typ szantażysty emocjonalnego określone zachowania wymusza, korzystając z agresji. Napastliwość może przybierać zarówno wymiar werbalny, jak i fizyczny. Szantażysta, chcąc podporządkować sobie drugą połówkę, nie przebiera w środkach.
Wszystkie wymienione postawy szantażysty emocjonalnego są niebezpieczne, a uleganie im może przynieść wyłącznie szkodę. Pamiętaj, że emocjonalni szantażyści, dla których jest to potężna forma manipulacji, nie zważają na przeżycia ofiary, nawet ukochanego partnera. Mogą np. bezpodstawnie podejrzewać swoją drugą połówkę o zdradę i na tym tle tworzyć kłótnie.
Jak reagować na szantaż emocjonalny?
Z problemem szantażu emocjonalnego niełatwo sobie poradzić. Z uwagi na fakt, że szantażyści emocjonalni na swoje ofiary z reguły wybierają osoby uległe charakterem (mające problem z samodzielnym podejmowaniem decyzji), reakcja na ich praktyki bywa bardzo trudna. Osoba nieasertywna mimo doświadczania wielu krzywd ze strony partnera może mieć duży kłopot, by otwarcie nie zgodzić się na jego działanie. Trudność w uwolnieniu się z toksycznej relacji może wynikać także z dużego daru przekonywania, jaki mają szantażyści.
Kluczem do właściwej reakcji jest wytyczenie wyraźnych granic – jeszcze przed wejściem w związek. Jasna komunikacja pozwoli wyznaczyć zakres relacji. To trudne nie tylko osób z natury nieśmiałych, dla których wypracowanie asertywności jest długą drogą. Komunikuj swoje emocje i potrzeby. Mów o nich, tłumacz i spraw, by druga strona zrozumiała też to, co Ty przeżywasz, czego potrzebujesz, jakie masz pragnienia. Jeśli widzisz, że relacja zaczyna wkraczać na niewłaściwy tor, postaraj się od razu powiedzieć o tym partnerowi bądź partnerce.
Czasami złożoność sprawy nie pozwala wyjaśnić jej w zaciszu domowym. Wówczas konieczne jest skorzystanie z terapii w profesjonalnym gabinecie psychologicznym. Terapeucie jako zewnętrznemu obserwatorowi łatwiej jest zrozumieć sedno problemu w związku i wdrożyć mechanizmy zmierzające do rozwiązania kłopotu. Jeśli sama terapia par jest nie do końca skuteczna, można wspomóc się terapią indywidualną. Ta pomoże poradzić sobie np. z nadmierną zazdrością.
Co zrobić, jeśli szantażysta emocjonalny nie chce się zmienić?
Próby zmiany nie zawsze przyniosą oczekiwany skutek. Niekiedy szantażysta emocjonalny mimo zwrócenia jego uwagi na problem dalej uporczywie powiela patologiczny schemat. Wówczas powinniśmy zdecydować się na zakończenie relacji, zamiast kontynuować patologiczną więź.
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.