Sen odgrywa fundamentalną rolę w konsolidacji wspomnień, czyli utrwalaniu nowo utworzonych reprezentacji pamięciowych i integrowaniu ich z istniejącymi zasobami wiedzy. Liczne badania wykazały, że pamięć jest lepsza po przespaniu nocy niż po takiej samej ilości czasu spędzonej na czuwaniu. Szczególnie pewne właściwości snu wydają się aktywnie wzmacniać ślady pamięciowe. Jednak nie wszystkie doświadczenia i wspomnienia są jednakowo przetwarzane w czasie snu.
Czy nasze wspomnienia zmieniają się wraz z wiekiem?
Wraz z wiekiem zmieniają się dwa kluczowe dla wspomnień procesy – sen i pamięć. Ilość i jakość snu ulegają pogorszeniu, spędzamy więcej czasu w płytkich fazach snu, a mniej w głębokim śnie wolnofalowym i REM. Zmiany te mogą przekładać się na osłabienie pamięci, choć w niektórych przypadkach osoby starsze wciąż czerpią korzyści z przetwarzania wspomnień w czasie snu.
Wiele z tych zmian zaczyna być widocznych już w średnim wieku, między 40 a 60 rokiem życia. Niewydolność snu w tym okresie może nie tylko osłabiać pamięć na bieżąco, ale również zwiększać ryzyko deficytów poznawczych w późniejszych latach życia. Dlatego istotne jest, aby już wtedy zwracać uwagę na skuteczność procesów pamięciowych zachodzących podczas snu.
Czy sen inaczej wpływa na emocjonalne i neutralne wspomnienia?
U młodych dorosłych szczególne wzmocnienie przez sen obserwuje się dla wspomnień negatywnych. Można to przypisywać ich potencjalnemu znaczeniu adaptacyjnemu i roli w przetrwaniu. Duże pobudzenie emocjonalne podczas kodowania może „oznaczać” negatywne wspomnienia jako istotne do dalszego przetwarzania w czasie snu, w którym dochodzi też do regulacji emocji.
Z drugiej strony późniejsze badania sugerują, że sen równie mocno może wzmacniać neutralne elementy wspomnień, zwłaszcza jeśli współwystępowały one z emocjonalnymi bodźcami podczas uczenia się. Wyniki te pokazują, że rola emocji nie jest jednoznaczna – sen może utrwalać ważne treści niezależnie od ich walencji emocjonalnej.
WKRÓTCE
Znajdź pracę
Otwórz nowy rozdział
Co ciekawe, takie selektywne wzmacnianie negatywnych treści przez sen nie występuje już u osób w średnim wieku. Pamięć jest u nich podobna dla bodźców negatywnych i neutralnych niezależnie od tego, czy uczenie się miało miejsce przed snem czy przed czuwaniem. Może to sugerować zmianę dynamiki procesów emocjonalno-pamięciowych wraz z wiekiem.
Warto przeczytać:
Przestrzeń wokół wpływa na nasze samopoczucie. I to wyraźnie
Środowisko, w którym żyjemy, ma ogromny wpływ na nasze samopoczucie i kondycję psychiczną. Coraz więcej badań pokazuje, że bliski kontakt z…
Czy z wiekiem sen inaczej przetwarza nasze wspomnienia?
Według teorii selektywności społeczno-emocjonalnej wraz z wiekiem zmieniają się nasze cele i motywacje. Młode osoby, dla których przyszłość jest pojęciem abstrakcyjnym i odległym, bardziej koncentrują się na poszukiwaniu nowości i zdobywaniu wiedzy. Z kolei osoby postrzegające swoją przyszłość jako ograniczoną bardziej dbają o dobrostan emocjonalny tu i teraz. Taka zmiana motywacji może wpływać na to, jakie typy wspomnień są priorytetowo przetwarzane w czasie snu.
U osób starszych często obserwuje się efekt pozytywności, czyli tendencję do faworyzowania pozytywnych bodźców w procesach uwagi i pamięci. Zjawisko to pojawia się już u niektórych osób w średnim wieku. Badania neuroobrazowe wykazały, że starzenie się wiąże się z przewlekłą aktywacją struktur mózgu odpowiedzialnych za regulację emocji.
W świetle tych odkryć pozytywne wspomnienia mogą być szczególnie „oznaczane” do przetwarzania podczas snu, podczas gdy negatywne i neutralne pozostają „nieoznakowane”. Zgodnie z tą hipotezą pokazano, że u osób starszych sen wzmacnia wspomnienia pozytywne, ale już nie negatywne. Wyniki te sugerują, że jeśli dochodzi do spadku efektywności procesów pamięciowych podczas snu z wiekiem, to dotyczy on najpierw negatywnych, a potem neutralnych wspomnień.
Jak silne emocje wpływają na tworzenie i utrwalanie wspomnień?
U młodych dorosłych duże pobudzenie emocjonalne podczas kodowania sprzyja późniejszej pamięci, niezależnie od tego, czy wspomnienia konsolidowane są podczas snu czy czuwania. Pobudzenie to, mierzone subiektywnymi ocenami czy reakcjami fizjologicznymi, „oznacza” wspomnienia jako istotne i wymagające utrwalenia w pamięci długotrwałej. Jeśli nie możesz szybko zasnąć, warto wyciszyć się przed pójściem do łóżka, m.in. czytając książkę.
Istnieją jednak dowody na to, że wraz z wiekiem zmniejsza się wpływ emocji na pamięć. Badania neuroobrazowe sugerują obniżoną aktywację ciała migdałowatego i jego połączeń z hipokampem podczas kodowania negatywnych bodźców przez osoby starsze. Struktury te są kluczowe dla zapisu emocjonalnej wartości zdarzeń i tworzenia trwałych wspomnień.
W obecnym badaniu duże pobudzenie emocjonalne podczas uczenia się sprzyjało późniejszej pamięci u młodych, ale nie u osób w średnim wieku, niezależnie od wpływu snu. Wyniki te sugerują, że już ok. 40-50 roku życia maleje znaczenie pobudzenia dla kodowania i konsolidacji wspomnień. Efekt ten dotyczy zarówno negatywnych, jak i neutralnych treści.
Warto przeczytać:
Czytanie przy słabym świetle niszczy wzrok? To mit!
Przez lata krążyło wiele mitów dotyczących zdrowia oczu. Jednym z najbardziej rozpowszechnionych jest przekonanie, że czytanie przy słabym świetle prowadzi do…
Co wiemy i czego jeszcze chcemy się dowiedzieć?
Najnowsze badania pokazują, że względne korzyści ze snu dla pamięci maleją wraz z wiekiem, co zaczyna być widoczne już w średnim wieku, między 40 a 60 rokiem życia. Obniżona efektywność procesów pamięciowych w czasie snu dotyczy przy tym zarówno negatywnych, jak i neutralnych wspomnień. Nie wynika ona z samych zmian w architekturze snu, ale może odzwierciedlać subtelniejsze zmiany w jego mikrostrukturze lub odmienne style przetwarzania emocji.
Powstaje hipoteza, że starzenie się wiąże się z bardziej selektywnym przetwarzaniem wspomnień w czasie snu, zgodnie z przewidywaniami teorii selektywności społeczno-emocjonalnej. Sen mógłby szczególnie sprzyjać pozytywnym wspomnieniom, a w mniejszym stopniu negatywnym i neutralnym. Aby zweryfikować tę hipotezę, potrzebne są dalsze badania porównujące różne grupy wiekowe i uwzględniające również pozytywne bodźce.
Kierunki te są o tyle istotne, że niewydolność snu w średnim wieku nie tylko osłabia bieżące funkcjonowanie pamięciowe, ale może też zwiększać ryzyko deficytów poznawczych w późniejszych latach. Zrozumienie, kiedy i w jakich okolicznościach zaczyna zawodzić pamięciowa funkcja snu, może pomóc we wczesnej interwencji i spowolnieniu starzenia się poznawczego. Badania nad emocjonalną pamięcią i rolą snu w jej przetwarzaniu w średnim wieku mogą otworzyć nowe możliwości profilaktyki i terapii zaburzeń poznawczych wieku podeszłego.
Z wykształcenia inżynier, z zamiłowania człowiek od treści w sieci. Głową w Internecie, sercem w górach – Beskidzie Wyspowym, z którego pochodzi. W Seniore odpowiedzialny za projekty skierowane do osób 50+. Wierzy, że życiem można się cieszyć każdego dnia, bez względu na wiek.
-
Kategoria:Zdrowie
-
Data publikacji:30 lipca, 2024
-
Ostatnia aktualizacja:01 paź 2024