Wraz z upływem czasu w organizmie zachodzą nieodwracalne zmiany. Zaliczają się do nich m.in. osłabienie układu kostno-stawowego, zaburzenia trawienia czy niedożywienie. By do nich nie dopuścić, należy zadbać o dobrze zbilansowany jadłospis. Jak powinna odżywiać się osoba leżąca, by zachować w miarę dobre zdrowie?
Spis treści
Żywienie osoby leżącej – wyzwania
Sposób żywienia osób unieruchomionych powinien być indywidualnie dostosowany do ich ogólnego stanu zdrowia. W planie dietetycznym należy uwzględnić zmiany, które z dnia na dzień mogą przybrać u chorego na sile. Są to:
- obniżenie masy i co za tym idzie – utrata siły mięśniowej,
- spowolnienie metabolizmu,
- problemy z trawieniem (w przypadku kobiet i mężczyzn),
- odleżyny,
- zaburzenia odczuwania smaku i zapachu,
- spowolnienie perystaltyki przewodu pokarmowego,
- suchość w jamie ustnej.
Pamiętajmy, że osoba leżąca będzie miała niższe zapotrzebowanie kaloryczne niż ktoś prowadzący standardowy tryb życia.
Nawodnienie
Właściwe nawodnienie organizmu jest istotne zawsze; niezależnie od stanu chorego. Osoba leżąca powinna przyjmować dziennie około 2–2,5 litra płynów w różnej postaci: wody mineralnej, herbaty (niezbyt mocnej), a także zup, soków warzywnych czy maślanki i jogurtu naturalnego (w zależności od preferencji).
Jeżeli pacjent ma problemy z połykaniem, warto rozważyć preparaty zagęszczające. Jeśli nie – może pić w tradycyjny sposób, pamiętając o przyjmowaniu płynów drobnymi łykami; w pozycji siedzącej lub półleżącej. W takiej pozycji chory powinien pozostać jeszcze około 15–30 minut po przyjęciu płynów, dzięki czemu treść pokarmowa z żołądka nie zostanie cofnięta.
Gęstość odżywcza pożywienia i jego strawność
Ze względu na fakt, że pacjentom często towarzyszy brak apetytu połączony z zaburzeniami trawienia, przyjmują oni zwykle mniejsze ilości pokarmu. Wobec tego konieczne jest, aby zapewnić im wysoką gęstość odżywczą pożywienia. Oznacza to, że w stosunkowo niewielkiej objętości potraw i dań należy skoncentrować duże ilości:
- pełnowartościowego białka (np. mięso drobiowe, chuda cielęcina),
- węglowodanów złożonych (np. płatki owsiane, kasza gryczana, otręby – o ile są dobrze tolerowane),
- zdrowych tłuszczów (np. olej lniany, tłuste ryby morskie),
- witamin, składników mineralnych, przeciwutleniaczy (np. świeże owoce, warzywa).
Dieta dla osób leżących powinna być lekkostrawna. Nie zaleca się podawania potraw ciężkostrawnych, w tym smażonych i bazujących na produktach wysoko przetworzonych (np. konserwach).
Posiłki powinny być ciepłe (ale nie gorące) i najlepiej, jeśli nie będą zbyt mocno przyprawione. Warto jak najmocniej ograniczyć dosładzanie dań i napojów.
Konsystencja posiłków podawanych leżącym
Ustalając jadłospis dla osób starszych leżących, trzeba pamiętać o odpowiedniej konsystencji pokarmu, który otrzymują. Ten przede wszystkim trzeba dostosować do stanu uzębienia oraz możliwości manualnych w zakresie posługiwania się sztućcami. Dobrym rozwiązaniem jest miksowanie zup i gotowanych jaj z mlekiem, podawanie produktów zbożowych w formie kleików i przecieranie warzyw oraz owoców.
Jak suplementować osobę leżącą?
Starsze osoby leżące w wielu przypadkach mogą mieć problem z niewystarczającą ilością mikro- i makroelementów w organizmie, przede wszystkim witaminy D, której największe ilości w organizmie człowieka pochodzą z syntezy skórnej w wyniku działania promieni słonecznych. Zaburzenie gospodarki żywieniowej rodzi poważne defekty.
- cynk (wołowina, kasza gryczana, pestki dyni),
- witaminę A (oleje rybie, wątroba, żółto-pomarańczowe warzywa i owoce),
- witamina C (świeże warzywa i owoce),
- witamina E (orzechy, nasiona, oleje roślinne),
- arginina (orzechy, mięso, ryby, owoce morza).
Składniki wspomagające gojenie się ran
Aby zapobiegać odleżynom lub je łagodzić, należy zadbać o właściwą dietę złożoną ze składników odżywczych. Bardzo często zaleca się nieco zwiększyć podaż pełnowartościowego białka (chudego mięsa, mleka, ryb, jogurtów naturalnych czy serów białych).
Sposoby na poprawę apetytu
Dieta osób leżących powinna uwzględniać sposoby mające na celu poprawę apetytu, na utratę którego są narażone osoby leżące. Nie wyręczajmy kogoś w jedzeniu: jeśli ktoś chce jeść samodzielnie, pozwólmy mu na to – nawet jeżeli potrwa to dłużej. Posiłek powinien być atrakcyjny wizualnie. Podaj go na ładnym talerzu i garniruj potrawy.
Dieta osoby leżącej – jak poradzić sobie z zaparciami?
Długotrwałe unieruchomienie rozleniwia układ trawienny diety dorosłego człowieka, a to prowadzi do zaparć. By im zapobiec, warto włączyć do menu:
- fermentowane produkty mleczne,
- owoce zjadane ze skórką,
- pełnoziarniste produkty zbożowe,
- napar z siemienia lnianego.
Dodatkowo dieta dla osoby leżącej przeciwdziałająca zaparciom powinna być oparta na regularnie spożywanych posiłkach i właściwym nawodnieniu, co zdecydowanie ułatwi perystaltykę jelit.
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.