ADHD po 50. jest powszechniejsze, niż nam się wydaje

ADHD to zaburzenie, o którym najczęściej myśli się w kontekście dzieci i młodzieży. Jednak ADHD nie jest jedynie domeną młodych ludzi – towarzyszy osobom w każdym wieku, nawet po 50-tym roku życia. Osoby dorosłe z ADHD często pozostają niezdiagnozowane, a ich objawy bywają mylone z innymi problemami psychicznymi lub bagatelizowane jako zwykłe roztrzepanie czy brak koncentracji. W rezultacie wiele osób z ADHD nie otrzymuje odpowiedniego leczenia i wsparcia, co prowadzi do poważnych trudności w życiu codziennym.

Czym jest ADHD? Definicje naukowe

ADHD (ang. Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder) to zaburzenie rozwojowe, które charakteryzuje się wzorcem objawów nieadekwatnych do wieku – nieustannej nadpobudliwości, impulsywności oraz trudności z koncentracją uwagi. Objawy te występują w różnych sytuacjach i wpływają na funkcjonowanie w wielu obszarach życia. Medycyna nie zna jeszcze dokładnych przyczyn ADHD, ale badania wskazują na połączenie czynników genetycznych, środowiskowych i neurologicznych. Osoby z ADHD doświadczają różnego stopnia nasilenia objawów, zwykle zmieniających się w czasie.

Interesuje Cię zdrowie po 50-tce? Czytaj nasze artykuły z tej kategorii!

Czym jest ADHD zgodnie z definicjami naukowymi?

• Według DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th edition) ADHD to trwały wzorzec nieuwagi i/lub nadpobudliwości-impulsywności, który zaburza funkcjonowanie lub rozwój i charakteryzuje się przynajmniej 6 objawami nieuwagi i/lub minimum 6 objawami nadpobudliwości-impulsywności, utrzymującymi się przez co najmniej 6 miesięcy w stopniu niezgodnym z poziomem rozwoju i negatywnie wpływa bezpośrednio na aktywność społeczną i akademicką bądź zawodową.
• Natomiast zgodnie z ICD-11 (International Classification of Diseases, 11th revision) ADHD to zaburzenie neurorozwojowe, odznaczające się uporczywym wzorcem (trwającym co najmniej 6 miesięcy) objawów nieuwagi i/lub nadpobudliwości-impulsywności, które mają bezpośredni negatywny wpływ na funkcjonowanie akademickie, zawodowe lub społeczne. Objawy występują w wielu sytuacjach lub środowiskach, ale różnią się w zależności od kontekstu.

Geneza i historia ADHD w medycynie

W XIX-wiecznym świecie medycznym zaburzenia umysłu przypisywano defektom moralnym, dlatego ADHD wyłoniło się jako wyzwanie diagnostyczne. Emil Kraepelin, prekursor w dziedzinie psychiatrii, zauważył stan nadmiernej aktywności związany z dysfunkcjami mózgu, czym otworzył drogę do biologicznego zrozumienia tego zjawiska. W kontrze do jego podejścia Sigmund Freud widział w ADHD odzwierciedlenie niezaspokojonych popędów i konfliktów wewnętrznych, co przyczyniło się do rozwoju terapii skoncentrowanych na psychice.

---

• 1798 – Alexander Crichton opisuje stan podobny do ADHD i nazywa go niepokojem psychicznym.
• 1844 – Heinrich Hoffmann pisze książkę dla dzieci, która zawiera opisy zachowań przypominających ADHD.
• 1902 – George Still opisuje dzieci z „defektem kontroli moralnej”, co uważa się za jedno z pierwszych medycznych odniesień do ADHD.
• Badacze zaczęli łączyć objawy z uszkodzeniami mózgu, używając terminu „minimal brain damage” (minimalne uszkodzenie mózgu).
• 1968 – DSM-II wprowadza termin „hyperkinetic reaction of childhood” (reakcja hiperkinetyczna dzieciństwa).
• Ukazują się pierwsze badania nad skutecznością stymulantów w leczeniu nadpobudliwości.
• 1980 – DSM-III wprowadza termin „Attention Deficit Disorder” (ADD) z lub bez nadpobudliwości.
• 1987 – DSM-III-R zmienia nazwę na „Attention Deficit Hyperactivity Disorder” (ADHD).
• Intensyfikacja badań neurobiologicznych i genetycznych.
• Dalsze udoskonalanie kryteriów diagnostycznych w DSM-5 (2013) i ICD-11 (2022).

---

W pierwszej połowie XX wieku nadmierną aktywność i problemy z koncentracją coraz częściej obserwowano u dzieci. Lekarze poszukiwali metod ich diagnozowania i leczenia, a dla ujednolicenia terminologii wprowadzili pojęcie „minimalnego uszkodzenia mózgu”. Wczesne terapie miały różnorodny charakter – skupiano się na metodach farmakologicznych i behawioralnych.

Rozwój naukowy lat 60. i 70. XX wieku przyniósł przełom w rozumieniu ADHD. Wówczas w DSM-III po raz pierwszy zdefiniowano „zaburzenie deficytu uwagi” z podkreśleniem problemów z koncentracją. Dalsze badania potwierdziły, że ADHD ma podstawy biologiczne, związane z dysfunkcjami w układzie nagrody mózgu. To pozwoliło uznawać ADHD za zaburzenie neurologiczne, a nie wyłącznie behawioralne czy psychologiczne. Mimo to na jego temat krąży wiele mitów i stereotypów – społeczeństwo postrzega osobę z ADHD jak wiecznie młodą duchem, pełną energii i mającą trudności z uspokojeniem emocji.

Przyczyny zespołu nadpobudliwości psychoruchowej

Przyczyny ADHD są wielowymiarowe i obejmują zarówno aspekty neuroanatomiczne (tj. różnice w budowie mózgu), jak i czynniki genetyczne (np. odmienne przekaźnictwo nerwowe). Istnieje grupa naukowców podważających istnienie ADHD jako odrębnej jednostki chorobowej. Wskazują oni na możliwość przypisywania jego symptomów do innych zaburzeń. Argumentują, że rozpoznawanie ADHD bywa nadużywane, co przekłada się na korzyści finansowe dla przemysłu farmaceutycznego. Mimo to, powszechnie funkcjonuje również przekonanie o konieczności wczesnego wykrywania i leczenia ADHD. Coraz częstsze diagnozy ADHD sprawiają, że liczni naukowcy określają je mianem „plagi XXI wieku”.

Choć pełne zrozumienie przyczyn ADHD u dorosłych i dzieci wciąż wymyka się pełnej wiedzy, istnieje szereg czynników przyczyniających się do jego powstawania. Wydaje się, że główną rolę odgrywa genetyka, gdyż liczne badania wskazują na dziedziczność ADHD na poziomie 70-80%. Nieprawidłowości w genach zaburzają funkcjonowanie mózgu, szczególnie w zakresie neurotransmiterów: dopaminy i norepinefryny. A te są kluczowe w regulacji uwagi i kontroli impulsów.

---

Oto zwięzłe omówienie głównych przyczyn zespołu nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD):

• czynniki genetyczne – ADHD ma silny komponent dziedziczny,
• czynniki neurobiologiczne – różnice w strukturze i funkcjonowaniu mózgu,
• czynniki środowiskowe – np. ekspozycja na toksyny w okresie prenatalnym,
• komplikacje okołoporodowe – np. niedotlenienie mózgu podczas porodu,
• czynniki psychospołeczne – np. niestabilna sytuacja rodzinna,
• dieta – niektóre badania sugerują wpływ dodatków do żywności,
• urazy głowy we wczesnym dzieciństwie lub w dorosłości.

Warto podkreślić, że ADHD jest złożonym zaburzeniem o wieloczynnikowej etiologii. Zazwyczaj to kombinacja różnych czynników prowadzi do jego wystąpienia.

---

Środowisko, choć w zdecydowanie mniejszym stopniu, również ma swój udział w kształtowaniu ADHD. Częsty kontakt z toksynami – np. ołowiem lub pestycydami – w okresie prenatalnym lub dzieciństwie negatywnie wpływa na rozwój mózgu. Podejrzewa się też, że urazy głowy, zwłaszcza w obszarach odpowiedzialnych za uwagę, prowadzą do symptomów ADHD. Lekarze powszechnie przyjmują też twierdzenie, iż komplikacje ciążowe i porodowe, jak chociażby niedotlenienie, też zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń neurorozwojowych, a w konsekwencji ADHD w dorosłym wieku.

U osób dorosłych z ADHD często obserwuje się nieprawidłowości neurologiczne, w tym mniejszą objętość niektórych obszarów mózgu czy różnice w metabolizmie. Prawdopodobnie stanowią one wyniki interakcji czynników genetycznych i środowiskowych. W dyskusji o przyczynach ADHD u dorosłych nie wolno pomijać czynników psychologicznych i społecznych, wywołujących lub nasilających zespół nadpobudliwości. Problemy życiowe, niska samoocena oraz stresujące sytuacje mogą pogłębiają objawy ADHD.

ADHD występuje tylko u dzieci? To mit!

Świadomość występowania zespołu nadpobudliwości psychoruchowej u dorosłych jest stosunkowo świeża w medycynie. Badania wskazują, iż objawy ADHD mogą utrzymywać się przez całe życie i wywoływać problemy w różnych sferach funkcjonowania ludzi dojrzałych. Według szacunków w krajach zachodnich odsetek dorosłych z ADHD waha się między 3% a 16%. Znaczenie zjawiska podkreślają liczne badania, które wykazują niższy status socjoekonomiczny, częstsze zmiany pracy czy gorsze wyniki w nauce u osób z ADHD w porównaniu z ich rodzeństwem bez tego zaburzenia.

W Polsce problem ma złożony charakter. Przede wszystkim w społeczeństwie wciąż funkcjonuje przekonanie, że ADHD występuje wyłącznie u dzieci, a wraz z wiekiem przemija. Prawdopodobnie to efekt nadmiernego eksponowania nadpobudliwości ruchowej wśród objawów ADHD. Kojarzymy przede wszystkim ten symptom, a on w przypadku osób dorosłych nie jest tak wyraźny, jak u dzieci. U ludzi dojrzałych dominują objawy ADHD związane z zaburzeniami koncentracji i impulsywnością zachowań, nie aktywnością ruchową. W ostatnich latach świadomość społeczna na temat ADHD u dorosłych rośnie, ale nadal pozostaje na niskim poziomie. Nieustannego podkreślania wymagają fakty – ADHD występuje nie tylko u dzieci.

Niestety w naszym kraju ADHD u dorosłych rozpoznaje się dość rzadko i funkcjonuje niewiele placówek wyspecjalizowanych w diagnozie i leczeniu tego zaburzenia. Psychiatrzy teoretycznie powinni zajmować się zespołem nadpobudliwości psychoruchowej u dorosłych, ale często nie czują się w pełni przygotowani do tego zadania. W związku z tym pacjenci nierzadko otrzymują inne diagnozy, chociażby zaburzeń osobowości czy dolegliwości na tle nerwicowym, choć to tak naprawdę ADHD. W przypadku dzieci takie sytuacje zdarzają się rzadziej.

Teoria ADHD o późnym początku

W obliczu nowych odkryć naukowych pojawia się coraz więcej wątpliwości dotyczących momentu pojawienia się objawów ADHD. Tradycyjnie ADHD uznawano za zaburzenie inicjowane wyłącznie w dzieciństwie. Obserwacje kliniczne sugerują, że ADHD może ujawnić się także w okresie dojrzewania czy nawet we wczesnej dorosłości, co stawia pod znakiem zapytania dotychczasowe kryteria diagnostyczne. Badania epidemiologiczne wskazują, że ADHD występuje u 5-7% dzieci i młodzieży oraz około 2,5% dorosłych. U osób powyżej 50. roku życia rozpowszechnienie ADHD szacuje się na około 2% przy użyciu narzędzi psychometrycznych, a znacznie mniej przy diagnozie klinicznej. W każdym razie diagnostyka ADHD w dorosłości staje się coraz powszechniejsza, choć kryterium wieku pojawienia się objawów budzi kontrowersje.

W badaniu Dunedin z 2015 roku zaobserwowano, że większość dorosłych z ADHD nie wykazywała objawów w dzieciństwie, co podważyło dotychczasowe definiowanie ADHD jako zaburzenia neurorozwojowego. W świetle tych odkryć pojawia się koncepcja rozpatrywania ADHD u dorosłych jako odrębnej jednostki chorobowej. Badania pokazują również różnice między osobami z ADHD zdiagnozowanym w dzieciństwie a tymi, u których zaburzenie rozpoznano później. Osoby z ADHD o późnym początku często mają wyższy iloraz inteligencji i różnią się profilem objawów, z dominacją zaburzeń kognitywnych. Podejrzewa się, że mają one inne podłoże genetyczne i mniejsze prawdopodobieństwo dziedziczenia.

Krytycy koncepcji ADHD o późnym początku zwracają uwagę na ryzyko pominięcia objawów w dzieciństwie lub ich bagatelizowanie przez rodziców. Wskazują na przypadki błędnie diagnozowane z powodu innych czynników – urazów mózgu, zaburzeń hormonalnych czy wpływu substancji psychoaktywnych.

Jak rozpoznać ADHD u dorosłych? Objawy

Zaburzenie koncentracji w ADHD u dorosłych manifestuje się poprzez rozproszenie uwagi, niemożność skupienia się na pojedynczym zadaniu, częste przeskakiwanie między czynnościami bez ich ukończenia, a także przez problemy z organizacją i zapominanie o terminach. Osoby te szybko się nudzą i ciągle poszukują nowości, często gubią przedmioty lub odkładają je w niespodziewanych miejscach, a obowiązki przytłaczają je. Nadmierna aktywność objawia się niepokojem, ciągłym poruszaniem się, gryzieniem paznokci i uczuciem wewnętrznego napięcia. Impulsywność prowadzi do braku cierpliwości, nagłych wybuchów złości, pochopnych decyzji, ryzykownych zachowań, nieprzemyślanych zakupów oraz mówienia bez zastanowienia, co może negatywnie wpływać na relacje międzyludzkie.

---

Objawy ADHD u dorosłych można podzielić na trzy główne kategorie:

• problemy z koncentracją uwagi,
• zbyt duża aktywność,
• działanie pod wpływem impulsu.

Wśród dorosłych brak koncentracji objawia się poprzez:

• trudności z utrzymaniem uwagi na jednym zadaniu,
• częste przełączanie się między zadaniami bez ich zakończenia,
• problemy z planowaniem i organizacją,
• opóźnienia i zapominanie o ważnych terminach,
• szybkie nudzenie się i poszukiwanie nowości,
• zgubienie przedmiotów lub odkładanie ich w nietypowych miejscach,
• przytłoczenie ilością obowiązków.

Zwiększona aktywność przejawia się zwykle:

• niezdolnością do zachowania spokoju,
• ciągłą zmianą pozycji ciała,
• gryzieniem paznokci czy przedmiotów,
• uczuciem niepokoju i wewnętrznego napięcia.

Impulsywność prowadzi do:

• braku cierpliwości,
• nagłych wybuchów gniewu,
• podejmowania pochopnych decyzji,
• ryzykownego zachowania na drodze,
• nierozważnego wydawania pieniędzy,
• wypowiadania się bez zastanowienia, co może wpływać na relacje z innymi.

---

Trudności w diagnozowaniu ADHD u dorosłych

Diagnozowanie ADHD u dorosłych stanowi skomplikowany proces, gdyż pacjenci często nie potrafią precyzyjnie opisać swoich problemów w kontekście czasowym. Poza tym współistnienie innych zaburzeń psychicznych – depresji, lęku, uzależnień – maskuje objawy ADHD, a jednocześnie ich obecność nie wyklucza tego rozpoznania. Rozpoznanie ADHD wymaga więc gruntownej analizy klinicznej i neuropsychologicznej, aby nie pomylić go z innymi zaburzeniami afektywnymi.

Objawy ADHD u dorosłych często przybierają formę wewnętrznego niepokoju, dlatego symptomy są słabiej widoczne dla otoczenia. Ewoluują wraz z wiekiem, a DSM-5 zaleca uwzględnienie „kilku” objawów ADHD z dzieciństwa. Niektóre przypadki ADHD ograniczają się do okresu adolescencji, kiedy objawy szczególnie mocno się nasilają.

---

Trudności w diagnozowaniu ADHD u dorosłych to przede wszystkim:

• konieczność opierania się na wspomnieniach pacjenta dotyczących dzieciństwa, które bywają niepełne lub zniekształcone;
• ryzyko nierzetelności samooceny pacjenta, co może prowadzić do błędów w diagnozie;
• potrzeba uzyskania informacji od osób bliskich pacjentowi, które mogą dostarczyć ważnych danych o jego zachowaniu;
• współwystępowanie innych zaburzeń psychicznych, które mogą komplikować obraz kliniczny ADHD;
• konieczność wykluczenia innych zaburzeń o podobnych objawach, które często pojawiają się w okresie dojrzewania lub na początku dorosłości;
• możliwość występowania chorób somatycznych, które mogą naśladować objawy ADHD;
• wpływ traumatycznych lub stresujących wydarzeń na zdolności poznawcze i koncentrację uwagi;
• trudności w ocenie stopnia upośledzenia funkcjonowania w różnych obszarach życia dorosłych;
• wpływ wiedzy pacjenta na temat ADHD na jakość informacji przekazywanych podczas diagnozy.

---

Współwystępowanie ADHD z innymi zaburzeniami psychicznymi jest częste, przy czym badania wskazują na znaczącą współchorobowość z zaburzeniami nastroju, lękowymi i związanymi z używaniem substancji psychoaktywnych. Diagnostyka ADHD wymaga uwzględnienia długotrwałego przebiegu objawów poznawczych i behawioralnych – trzeba prześledzić je wstecznie do ich początków.

Testy na ADHD u dorosłych

Lekarze dysponują różnorodnymi narzędziami umożliwiającymi diagnozowanie ADHD u osób dorosłych, które opierają się na kryteriach DSM. Skale samooceny i wywiady diagnostyczne pomagają przeprowadzić szczegółową analizę obecnych symptomów, ich wpływu na życie pacjenta oraz początków w dzieciństwie. Wykorzystanie tych narzędzi ułatwia strukturyzację rozmowy diagnostycznej i umożliwia głębsze zrozumienie problemu.

Skala samooceny ASRS opracowana przez Harvard Medical School pozwala na ocenę częstości występowania objawów ADHD. Wywiad diagnostyczny Connersa dla dorosłych, dostępny poprzez Multi-Health Systems, zawiera pytania odnoszące się do symptomów ADHD zarówno w dzieciństwie, jak i w wieku dorosłym – oferuje jednocześnie wskazówki i przykłady. Natomiast formularz diagnostyczny BADDS dostępny przez Psychological Corporation bada wpływ objawów na różne aspekty życia pacjenta.

Specjaliści zwykle zachowują ostrożność i krytyczne podejście do samooceny osoby dorosłej z podejrzeniem ADHD, ponieważ niektórzy nieświadomie minimalizują swoje trudności w mniej wymagających sytuacjach. Badania wykazują, że oceny dokonywane przez lekarzy są wiarygodniejszymi wskaźnikami efektywności leczenia niż samoocena pacjentów przy użyciu testów ADHD u dorosłych.

Badania neuropsychologiczne u dorosłych z podejrzeniem ADHD

W kontekście rozpoznawania ADHD u osób dorosłych badania neuropsychologiczne mają spore znaczenie, choć ich zastosowanie ogranicza się do przypadków o niejasnej etiologii. Wśród takich narzędzi wyróżniają się przede wszystkim: test uwagi ciągłej, test Stroopa, test łączenia punktów, test fluencji słownej oraz skala inteligencji Wechslera.

W zakresie oceny nasilenia objawów ADHD skala WRAADDS pozwala na szczegółową analizę symptomów w siedmiu kategoriach, w tym chwiejności emocjonalnej. Przydatność tej skali potwierdzono w badaniach nad skutecznością atomoksetyny. Natomiast skala AAQoL pozwala ocenić jakość życia osób dorosłych z ADHD poprzez uwzględnienie 4 aspektów: produktywności życiowej, zdrowia psychicznego, podejścia do życia oraz relacji międzyludzkie. Użyteczność udowodniono w badaniach wykazujących zmiany w objawach ADHD. Skala AIM-A zapewnia lekarzom możliwość dokumentowania zmian w jakości życia pacjentów z ADHD, składając się z sześciu skal oceniających różne aspekty życia z zaburzeniem.

Należy jednak pamiętać, iż poleganie wyłącznie na testach neuropsychologicznych może prowadzić do pominięcia wielu przypadków. Badania te nie odróżniają jednoznacznie osób z ADHD od osób bez tego zaburzenia, co podkreśla znaczenie oceny klinicznej w diagnozie ADHD. Zatem badania neuropsychologiczne częściowo przyczyniają się do poprawy trafności diagnozy ADHD i oceny efektów leczenia, ale nie zastąpią kompleksowej oceny klinicznej.

ADHD to poważny problem, którego nie wolno ignorować!

ADHD u dorosłych to rzeczywisty i poważny problem, zbyt często ignorowany. Rozpoznanie i odpowiednie leczenie ADHD poprawiają jakość życia. Jeśli podejrzewasz, że możesz mieć ADHD, nie ignoruj problemu – skonsultuj się ze specjalistą, aby otrzymać odpowiednią diagnozę i wsparcie. Wczesna interwencja i leczenie mogą mieć ogromny wpływ na twoje przyszłe samopoczucie i funkcjonowanie.

ADHD u dorosłych w życiu codziennym

W zakresie życia rodzinnego osoby z ADHD napotykają przeszkody w efektywnym zarządzaniu czasem, co bezpośrednio wpływa na wykonywanie domowych obowiązków. Trudności w skupieniu uwagi często utrudniają aktywne słuchanie potrzeb partnera czy dzieci, a impulsywność jest źródłem pochopnych działań czy słów, a te niekiedy prowadzą do konfliktów. Towarzyszące ADHD zapominanie o istotnych wydarzeniach rodzinnych czy zaniedbywanie zadań też bywa źródłem napięć.

W życiu towarzyskim osoby dorosłe z ADHD nie potrafią utrzymać uwagi podczas rozmów grupowych – zwykle nieświadomie przerywają rozmówcom lub nagle zmieniają tematy. Brak punktualności wywołuje natomiast frustrację wśród znajomych. Jednocześnie spontaniczne i nieprzewidywalne zachowania są nierzadko źle interpretowane przez otoczenie, szczególnie w kontekście norm społecznych.

Wpływ ADHD na funkcjonowanie w pracy

Osoby dorosłe zmagające się z ADHD doświadczają trudności w utrzymaniu koncentracji, zwłaszcza gdy zadania są jednostajne i wymagają długotrwałej uwagi. Zewnętrzne bodźce, dla innych nieistotne, dla stają się źródłem rozproszenia, co utrudnia skupienie na pracy. Organizacja dnia pracy, zarządzanie czasem oraz ustalanie priorytetów to też obszary, w których ADHD obniża efektywność. Dorośli miewają te kłopoty z dotrzymaniem terminów, ponieważ trudniej im przewidywać czas potrzebny na wykonanie poszczególnych zadań.

Impulsywność – widoczna w pochopnych decyzjach – wywołuje konflikty interpersonalne i nieporozumienia w miejscu pracy. Natomiast ograniczona pamięć robocza utrudnia zapamiętywanie i przetwarzanie informacji. Emocjonalna niestabilność, charakteryzująca się wahaniem nastrojów oraz problemami z radzeniem sobie ze stresem i frustracją, wpływa negatywnie na relacje z kolegami i przełożonymi, a także na ogólną atmosferę w miejscu pracy. Prokrastynacja, czyli odkładanie zadań na później, zwłaszcza tych wymagających skupienia, u osób dorosłych z ADHD występuje wyjątkowo często.

W radzeniu sobie z tymi trudnościami pomagają techniki zarządzania czasem, listy zadań i minimalizacja rozpraszaczy poprzez dostosowanie środowiska pracy. Korzystne są również regularne przerwy na ruch i relaks w celu odświeżenia umysłu i zmniejszenia napięcia.

Jak leczyć ADHD u dorosłych?

W procesie leczenia dorosłych zmagających się z ADHD niezbędne jest wielowymiarowe podejście. Obejmuje ono nie tylko edukację pacjenta i jego najbliższych o naturze i konsekwencjach zaburzenia, ale także psychoterapię oraz stosowanie odpowiednich leków. Edukacja umożliwia zrozumienie przyczyn trudności, a tym samym przyczynia się do zmniejszenia poczucia winy oraz zwiększenia motywacji do pracy nad sobą.

Leczenie farmakologiczne, często oparte na psychostymulantach zyskuje na znaczeniu, gdy ADHD współistnieje z innymi zaburzeniami psychicznymi. W takich przypadkach priorytet to stosowanie farmakoterapii, a następnie ponowna ocena stanu pacjenta w celu potwierdzenia obecności symptomów ADHD.

Metody behawioralno-poznawcze, które uczą zarządzania czasem, komunikacji społecznej oraz identyfikacji mocnych i słabych stron, stanowią istotną część terapii. Treningi umiejętności społecznych oraz terapia indywidualna również przynoszą korzyści. Należy też uwzględnić potrzeby sensoryczne osoby dorosłej z ADHD poprzez wskazanie właściwych aktywności fizycznych.

ADHD często towarzyszy człowiekowi przez całe życie, a brak odpowiedniego leczenia prowadzi do poważnych problemów psychospołecznych i psychicznych. Diagnoza ADHD przynosi ulgę i wyjaśnienie dotychczasowych, niezrozumiałych problemów. Dorośli z ADHD, choć nie wyróżniają się na pierwszy rzut oka, często zmagają się z niepokojem, niestabilnością emocjonalną i niską samooceną, co wymaga od nich znacznego wysiłku.

---

Cele leczenia ADHD u dorosłych:

• zmniejszenie trudności życiowych,
• poprawa jakości życia,
• rozwijanie strategii kompensacyjnych.

Etapy leczenia ADHD u dorosłych obejmują:

• psychoedukację dotyczącą objawów ADHD,
• leczenie farmakologiczne (atomoksetyna, metylofenidat),
• techniki behawioralne, np. budowanie planu dnia,
• techniki poznawcze, np. uświadomienie sobie mocnych stron.

Ważne aspekty terapii ADHD u dorosłych to:

• stawianie adekwatnych wymagań,
• pomoc w tworzeniu struktury życia codziennego,
• jasna struktura i planowanie sesji terapeutycznych.

Skuteczne strategie radzenia sobie z ADHD dla dorosłych to:

• wzmacnianie słabych stron,
• rozpoznawanie nadmiernych i niedoborowych zachowań,
• nauka kończenia zadań bez rozpraszania uwagi.

---

Terapia ADHD ma na celu łagodzenie trudności i polepszenie jakości życia. Dąży się do wypracowania strategii kompensacyjnych, które ułatwią funkcjonowanie w życiu prywatnym i zawodowym. Plan leczenia obejmuje kilka etapów, w tym psychoedukację – uwolnienie od poczucia winy i wpojenie, że problemy życiowe wynikają z deficytów neuropsychologicznych, a nie wad osobowości.

---