Czym jest turystyka aktywna? Połącz zwiedzanie i sport – rodzaje turystyki

Turystyka to bardzo pojemne pojęcie, zawierające w sobie szeroką paletę aktywności i rekreacji. Jest popularna zarówno w sezonie letnim, jak i zimowym – obejmując kajakarstwo, nurkowanie czy windsurfing, aż po narciarstwo, wspinaczkę górską oraz snowboard. Jak połączyć zwiedzanie ze sportem? I jakie umiejętności liczą się podczas podróży? Przeczytaj!

Definicja i rodzaje turystyki aktywnej

Próby zdefiniowania turystyki aktywnej podejmowano wielokrotnie. Jednak jej formy bardzo się przenikają, dlatego trudno w jednym zdaniu zamknąć cały jej sens. Ogółem można turystykę aktywną traktować jako nadrzędne pojęcie określające formę turystyki, w przypadku której jednym z głównych lub najważniejszych elementów wyjazdu jest podejmowanie szczególnego rodzaju aktywności ruchowej o charakterze rekreacyjnym lub sportowym. Takie kryterium pozwala wyróżnić turystykę przygodową, ekstremalną, kwalifikowaną (specjalistyczną) i sportową (usportowioną).

Aktywność ruchową podejmujemy, korzystając z lokalnych atrakcji w miejscu pobytu. Czasami wyjazd od początku jest świadomie ukierunkowany na daną dyscyplinę, dlatego i nasza aktywność przybiera zarówno formę rekreacji (dla przyjemności i zdrowia), jak i sportu (aktywności z cechami rywalizacji). Ostatnio dużą popularność zyskuje uprawianie sportów ekstremalnych (base jumping, skoki spadochronowe, downhill, wspinaczka lodowa czy zimowa). I nie jest ważne to, ile masz lat. Jeśli nie ma przeciwwskazań zdrowotnych, a Ty masz taką chęć, możesz poczuć skok adrenaliny.

Turystyka przygodowa

Turystyka przygodowa to rodzaj plenerowej turystyki aktywnej, często realizowanej w egzotycznym terenie w bezpośrednim kontakcie z naturą. Istotą turystyki przygodowej jest eksploracja i chęć sprawdzenia swoich sił na terenie nieprzyjaznym dla człowieka. Konieczność przetrwania na nieznanym gruncie wyzwala w nas silne emocje estetyczne i duchowe, zmusza do pogłębienia wiedzy oraz rozwija umiejętności. Turystykę przygodową możemy podzielić na – twardą (o dużym stopniu ryzyka, np. survival) i miękką (o niskim stopniu ryzyka, np. trekking). Może ona przybierać formy fabularyzowane w postaci wypraw z przewodnikiem albo polegać na samotnym przetrwaniu w dżungli.

Turystyka ekstremalna

Turystyka ekstremalna to również rodzaj plenerowej turystyki aktywnej, lecz ukierunkowanej na silne emocje i dostarczanie adrenaliny. Jej uczestnicy, funkcjonując w warunkach zagrożenia życia, często docierają do granic swojej wytrzymałości psychicznej i fizycznej. Turystyka ekstremalna może przybrać wymiar np. wspinaczki górskiej czy skoku na bungee. Czynnikami motywacyjnymi do jej podjęcia są np. indywidualizm i chęć zaspokojenia własnych ambicji.

Turystyka kwalifikowana

Turystyka kwalifikowana jest wyspecjalizowaną formą turystyki aktywnej. Wywodzi się ze środowiska Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego i określa najwyższą formę specjalizacji turystycznej. Wymaga specjalistycznej wiedzy i umiejętności (także posługiwania się sprzętem), znajomości zasad bezpieczeństwa, odpowiedniego przygotowania i uprawnień. Przykładem turystyki kwalifikowanej może być wysokogórska turystyka pozaszlakowa. W przypadku turystyki kwalifikowanej ważne są elementy zdrowej rywalizacji, które zmuszą do uzyskiwania coraz większej specjalizacji w swojej dziedzinie.

Turystyka sportowa

Turystyka sportowa jest traktowana jako osobne zjawisko, choć jej elementy są tożsame z turystyką aktywną. Głównym motorem podróży jest tutaj sport w jego aktywnym bądź pasywnym wydaniu. Turystyczny wyjazd na imprezy sportowe to tzw. fanoturystyka, z kolei wyjazd w celu zwiedzania aren sportowej rywalizacji nazywamy turystyką sportową nostalgiczną.

Główne rodzaje turystyki i kryteria podziału

Podstawowym kryterium podziału turystyki jest główny motyw podróży. Zgodnie z tym kryterium wyróżnia się następujące rodzaje turystyki:

• turystyka poznawcza,
• turystyka wypoczynkowa,
• turystyka kwalifikowana,
• turystyka zdrowotna,
• turystyka biznesowa,
• turystyka religijna.

Oprócz motywu wyjazdu turystykę można podzielić również ze względu na inne kategorie, takie jak np.:

• liczba uczestników (turystyka indywidualna albo zbiorowa),
• wiek uczestników (szkolna, studencka, osób starszych),
• czas pobytu (krótko- lub długoterminowa),
• miejsce zakwaterowania (hotelowa i pozahotelowa),
• pora wyjazdu (zimowa, letniskowa),
• środek transportu (samochodowa, rowerowa, autokarowa, kolejowa, lotnicza, konna, piesza),
• sposób organizacji wyjazdu (turystyka zorganizowana, turystyka niezorganizowana),
• używany sprzęt turystyczny (narciarska, kajakowa, wspinaczkowa).

Wybrane rodzaje turystyki

• turystyka przyrodnicza – podróże, których celem jest obserwowanie i poznawanie przyrody: roślin, zwierząt, form geologicznych;
• birdwatching – obserwowanie ptaków w ich naturalnych siedliskach;
• turystyka polarna – wyprawy w Arktyce i na Antarktydzie, rejsy statkami po Morzu Arktycznym i wokół Antarktydy;
• geoturystyka – wyjazdy mające na celu poznawanie form geologicznych (np. wulkanów) i terenów górniczych;
• safari – podróże szczególnie popularne w Afryce i najczęściej realizowane samochodem, których celem jest obserwowanie i fotografowanie dzikich zwierząt;
• turystyka krajoznawcza – wyjazdy, których głównych motywem jest chęć zwiedzenia określonego obiektu, miejscowości lub regionu; zielone szkoły, biwaki itp.;
• ekoturystyka – alternatywa dla turystyki masowej; zwiedzanie w kameralnych grupach i minimalizowanie złego wpływu turystów na środowisko;
• turystyka kulturowa – odwiedzanie miejsc o walorach materialnych i niematerialnych (kulturowych, historycznych); z ruchem turystycznym skoncentrowanym w miejscach zabytków i wydarzeń kulturalnych;
• turystyka filmowa – podróże do miejsc, w których realizowano znane produkcje kinematograficzne, np. plenery Władcy Pierścieni;
• turystyka etniczna – ukierunkowana na celu poznanie grup społecznych odmiennych kulturowo (Łemków, Bojków);
• turystyka sentymentalna – podróże wspomnieniowe do miejsc urodzenia (pochodzenia), nierzadko opuszczonych ze względów politycznych albo ekonomicznych;
• turystyka festiwalowa – wyjazdy na festiwale filmowe, festiwale muzyczne, festiwale teatralne, wystawy kulturalne, parady itp.;
• turystyka rowerowa – przeznaczona dla miłośników jazdy na rowerze; w Europie funkcjonuje sieć szlaków Eurovelo;
• turystyka kulinarna – podróże do miejsc, w których wytwarzane są określone produkty żywnościowe lub w których organizowane są festiwale kulinarne;
• fanoturystyka – to wyjazdy związane z chęcią uczestnictwa w wydarzeniach sportowych;
• turystyka lingwistyczna – podróże zagraniczne, których celem jest nauka języka obcego;
• turystyka wolontariuszy – łączy w sobie poznawanie świata i dobrowolną pomoc społeczności odwiedzanej. Może polegać np. na walce z miejscowym ubóstwem bądź zanieczyszczeniem środowiska;
• agroturystyka – wypoczynek w gospodarstwach rolnych oferujących produkty własnego wyrobu oraz dające możliwość zapoznania się z systemem produkcji rolnej;
• turystyka morska – obejmuje wypoczynek na statkach pasażerskich i promach morskich, jachtach; jedną z jej form jest cruising, czyli wycieczka, w ramach której zwiedzamy kolejne porty morskie, w międzyczasie korzystając z lokalnej oferty rozrywkowej;
• turystyka rozrywkowa – wypoczynek w miejscach zapewniających spędzanie wolnego czasu w formie różnego rodzaju zabaw np. parki rozrywki, parki tematyczne i kasyna;
• clubbing – to zwykle kilkudniowe wyjazdy mające na celu uczestnictwo w imprezach odbywających się w klubach;
• turystyka piesza – obejmuje poznawanie środowiska i kultury odwiedzanego obszaru bez wykorzystywania środków transportu; duże znaczenie mają szlaki turystyczne oraz baza noclegowa (zwłaszcza schroniska turystyczne, kempingi, hotele);
• turystyka handlowa – głównym celem turystyki handlowej jest nabywanie produktów i usług w miejscu pobytu;
• turystyka przygodowa – w przypadku której nadrzędnym celem jest po prostu przeżycie przygody;
• backpacking – ukierunkowana na poznawanie odmiennych kultur z wykorzystaniem lokalnych środków transportu oraz noclegów poza typowymi obiektami bazy noclegowej;
• tramping turystyczny – uczestnicy wycieczki samodzielnie organizują wyprawę, poruszają się autostopem lub lokalnymi środkami transportu, korzystają z tanich noclegów;
• trekking – wyprawy na obszary niezamieszkane lub słabo zaludnione;
• survival – celem wypraw jest doskonalenie umiejętności pozwalających na przetrwanie w różnych warunkach środowiska;
• turystyka ekstremalna – podróże w celu uprawiania sportów ekstremalnych;
• turystyka narciarska – obejmuje narciarstwo biegowe i narciarstwo zjazdowe; dla rozwoju narciarstwa zjazdowego niezbędna jest odpowiednia infrastruktura m.in. wyciągi narciarskie;
• turystyka speleologiczna – to eksploracja jaskiń turystycznych przystosowanych do zwiedzania oraz tych dostępnych, ale niezaadaptowanych do ruchu turystycznego;
• turystyka jeździecka – rekreacyjna jazda konna w ośrodkach jeździeckich lub na terenach otwartych;
• turystyka żeglarska – żeglowanie po jeziorach naturalnych i sztucznych;
• turystyka nurkowa – nurkowanie w morzach lub jeziorach z użyciem specjalistycznego sprzętu; snorkeling (pływanie w masce i płetwach z twarzą w wodzie), wreck diving (nurkowanie we wrakach), cave diving (nurkowanie w jaskiniach), ice diving (nurkowanie pod lodem);
• turystyka kajakowa – turysta przemieszcza się wykorzystując kajak lub kanadyjkę, wyróżnia się także kajakarstwo górskie i kajakarstwo morskie;
• turystyka motocyklowa – forma spędzania wolnego czasu łącząca poznawanie nowych miejsc i przemieszczanie się motocyklem;
• turystyka spa i wellness – wyjazdy do specjalnych ośrodków, mające na celu poprawę kondycji fizycznej i psychicznej, podróże służbowe – podróże pracowników w celu nawiązania lub utrzymania kontaktów z partnerami biznesowymi, najczęściej odbywane indywidualnie;
• turystyka uzdrowiskowa – motywowana chęcią poprawy ogólnego stanu zdrowia;
• turystyka medyczna – podróże poza granice kraju w celu skorzystania z opieki medycznej kraju odwiedzanego;
• turystyka targowa – wyjazdy na różnego rodzaju targi organizowane w kraju i za granicą;
• turystyka motywacyjna – podróże organizowane przez przedsiębiorstwa dla swoich pracowników; mające na celu zmotywowanie pracowników do lepszej pracy na rzecz swojej firmy lub będące nagrodą za osiągane wyniki;
• turystyka kongresowa – obejmująca uczestnictwo w konferencjach, kongresach, sympozjach itp.;
• turystyka korporacyjna – podróże organizowane przez firmę dla określonych osób, którym zapewnia się darmowe uczestnictwo w wypoczynku lub wydarzeniach o charakterze rozrywkowym; stanowi jedno z narzędzi public relations;
• turystyka religijna – nad motywem religijnym, dotyczy turystów, którzy odwiedzają miejsca święte ich własnej religii;
• turystyka pielgrzymkowa – wyjazdy podejmowane z motywów religijnych, których podstawowymi celami są modlitwa i prośby o łaski.

Przygotowanie fizyczne

Podróże, zwłaszcza te bardziej ekstremalne, obciążają nasz organizm, dlatego powinny być planowane z dużym wyprzedzeniem. Czas przed wyjazdem należy wypełnić treningiem wzmacniającym ciało. To dotyczy zwłaszcza osób, które nie ćwiczą regularnie i mają słabą kondycję. Pamiętajmy, że dobre przygotowanie kondycyjne nawet jednej osoby podwyższa bezpieczeństwo całej grupy. Nawet biorąc udział w wyjeździe komercyjnym, nie będziecie mieli gwarantowanej ochrony przed indywidualnymi kontuzjami, np. wynikającymi z przeciążenia.

Przygotowanie merytoryczne

Przygotowanie fizyczne to jednak nie wszystko. Do samodzielnego podejmowania wielu form aktywności ruchowej niezbędne jest posiadanie wiedzy w danej dyscyplinie. Dobre przygotowanie wytrzymałościowe pomoże wykonywać zadania, ale samo w sobie nie zapewni bezpieczeństwa w górach. Jeżeli wybierzemy się na wspinaczkę z niewłaściwą liną i nie potrafimy korzystać ze sprzętu asekuracyjnego, o nieszczęście nie jest trudno. Podobnie jest w warunkach zimowych – wyposażywszy się w czekan i raki nie zapewnimy sobie właściwego bezpieczeństwa, jeżeli nie będziemy potrafili się nimi posługiwać. Tak samo ważna jest wiedza o tym, jak ubrać się odpowiednio do pogody, i jak właściwie odżywiać i nawadniać organizm.