Kiedy zdecydować się na dom opieki – na to zwróć uwagę

Samodzielność to cecha, którą chcemy utrzymać jak najdłużej. Niestety stan zdrowia pogarszający się wraz z wiekiem często uniemożliwia nam pozostanie w dobrej kondycji. Jak rozpoznać moment, w którym warto rozważyć przeprowadzkę do domu opieki? Tłumaczymy!

Czym są domy opieki?

Domy opieki to ośrodki specjalne prowadzone prywatnie lub publicznie; z funduszy samorządowych. Do placówek są przyjmowani pacjenci wymagający stałej, całodobowej kontroli lekarsko-pielęgniarskiej.

Jakie są typy domów opieki?

Zgodnie z Ustawą z 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej DPS-y różnicują się w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone. Mogą być to ośrodki dla:

• osób w podeszłym wieku, 
• osób przewlekle psychicznie chorych, 
• osób przewlekle somatycznie chorych, 
• dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, 
• dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie, 
• osób niepełnosprawnych fizycznie,
• osób uzależnionych od alkoholu.

Dom opieki publiczny i prywatny – główne różnice

Domy opieki mogą być prowadzone jako ośrodki publiczne (przez władze gminy czy powiatu) bądź prywatne – przez osobę fizyczną lub prawną (np. organizację społeczną, stowarzyszenie albo fundację). Prywatny dom opieki można prowadzić w dowolnej formie, poza spółką partnerską. 

• Za zarządzanie placówką publiczną odpowiada kierownik lub dyrektor oddelegowany do swoich obowiązków przez administrację samorządową. W przypadku prywatnych domów opieki ośrodkiem przeważnie kieruje jego fundator.
• Publiczne domy opieki są finansowane ze środków samorządowych i wpłat pensjonariuszy, z kolei prywatne utrzymują się głównie z opłat wnoszonych przez mieszkańców placówki (choć też mogą starać się o wsparcie finansowe).
• Oczekiwanie na przyjęcie do placówki publicznej zwykle jest dłuższe niż w przypadku opieki prywatnej.
• Mieszkańcy ośrodków prywatnych często mogą liczyć na szerszy katalog udogodnień indywidualnie dopasowanych do potrzeb zdrowotnych.
• Standard ośrodków prywatnych nieraz przewyższa jakość warunków oferowanych przez publiczne DPS-y.

Właściciel domu opieki jest zobowiązany mieć zezwolenie wojewody na prowadzenie tego typu działalności. Rejestr jest jawny, stąd też zawsze warto zweryfikować w nim wybrany ośrodek.

Dlaczego warto wybrać dom opieki?

Z biegiem lat ograniczenia ruchowo-psychiczne coraz mocniej wpływają na nasze życie. Tracimy samodzielność, przez co nie potrafimy wykonać nawet standardowych, z pozoru banalnych, czynności. Pogłębiające się zaburzenia otępienne (choroby demencyjne), w tym choroba Alzheimera, niemożność samodzielnego poruszania się, dolegliwości ze strony układu przemiany materii bądź choroby układu mięśniowo-szkieletowego w długookresowej perspektywie spowodują ograniczenie niezależności oraz jakości życia.

Mimo to rozpoznanie granicy, w której przychodzi czas na skorzystanie z usług domu opieki, może być problemem. Szczególnie jeśli tworzymy rodzinę wielopokoleniową. Często wahamy się z podjęciem ostatecznej decyzji wiedzeni lękiem przed reakcją członka rodziny i najbliższego otoczenia, w tym sąsiadów. Środowisko nieświadome powagi sytuacji może pozwalać sobie na zgryźliwe komentarze, twierdząc, że pozbyliśmy się rodzica.

Tymczasem dom opieki to zwykle najlepsza alternatywa dla kogoś wymagającego całodobowej kontroli zdrowotnej. Jeśli osoba starsza reaguje złością nawet na drobne zabiegi pielęgnacyjne, to znaczy, że w warunkach domowych nie można już zapewnić jej troski na dostatecznym poziomie. Podobnie będzie wtedy, jeżeli nie kontroluje swoich potrzeb fizjologicznych, bądź przejawia agresję polegającą np. na niszczeniu sprzętów domowych.

W przypadku problemów demencyjnych chory powinien trafić do domu opieki nawet mimo przejawiania samodzielności, gdyż postęp choroby będzie utrudniał mu adaptację do nowych warunków. Na poprawę zdrowia pozytywnie wpłyną odpowiednio wcześnie rozpoczęta rehabilitacja i przebywanie w towarzystwie zamiast samotnego spędzania czasu.

Gdzie są granice możliwości opiekunów?

Często zdarza się, że opiekun przeszacowuje własne możliwości, a potem sprawuje nadzór nad inną osobą kosztem własnego zdrowia. Jest to wycieńczające tym bardziej, iż opieka nad chorym silnie nas angażuje, choć na początku nie jesteśmy świadomi, z jak dużymi wyrzeczeniami się to wiąże.

Opiekun przeciążony obowiązkami będzie:

• czuł ciągłe napięcie,
• reagował nerwowo nawet na niewielkie trudności,
• miał narastające poczucie braku uczuć,
• miał problemy ze snem,
• czuł się pozbawiony energii.

Kto powinien podjąć decyzję o przeprowadzce do domu opieki?

Ostatecznie to osoba, której dotyczy sprawa, musi podjąć lub zaakceptować decyzję o przeprowadzce – jeśli osoba ta nie jest ubezwłasnowolniona. By oswoić lęk przed nieznanym, poznać nowych ludzi i przekonać się, ile można zyskać, warto w porozumieniu z bliskimi zdecydować się na pobyt próbny.

O poważnej decyzji najtrudniej jest rozmawiać z bliskimi cierpiącymi na demencję, gdyż każdą zmianę postrzegają oni jak zagrożenie i szybko ją odrzucają, jednocześnie nie będąc w stanie racjonalnie oszacować swoich potrzeb i możliwości.

Jak wybrać dom opieki?

By wybrać odpowiedni dom opieki, warto wcześniej sprawdzić przynajmniej kilka ośrodków: porozmawiać z ich kierownictwem, personelem oraz sprawdzić, jak wykwalifikowana jest kadra, która ma zapewnić profesjonalną pielęgnację. Pensjonariusz powinien mieć możliwość korzystania ze stałej pomocy geriatrów, dietetyków i fizjoterapeutów, internisty i psychologa.

Dobrze jest poczuć atmosferę, jaka panuje w ośrodku, i zobaczyć, jak wygląda typowy dzień jego mieszkańców. Szczególną uwagę zwróćmy na aktywności przeznaczone do ich indywidualnej dyspozycji: programy profilaktyki zdrowotnej i rehabilitacji.

Ośrodek powinien być położony w kameralnej okolicy, w otoczeniu przyrody i jak najbliżej miejsca zamieszkania rodziny pensjonariusza. Częste odwiedziny dzieci i wnuków to element niezbędny dla dobrego samopoczucia osoby starszej i walkę z samotnością.

Dom opieki – zasady przyjmowania pensjonariusza

Przyjęcie pensjonariusza do domu opieki poprzedza szereg czynności formalno-prawnych. Interesant, członek jego rodziny bądź pracownik ośrodka pomocy społecznej musi wypełnić podstawowe dokumenty oraz złożyć je do OPS-u położonego najbliżej miejsca zamieszkania.

Do wniosku należy dołączyć:

• oświadczenie woli o przyjęciu do ośrodka podpisane przez przyszłego pensjonariusza,
• oświadczenie, w którym rodzina stwierdzi, że nie ma możliwości sprawowania wystarczającej opieki nad osobą starszą,
• zaświadczenie o stanie zdrowia pacjenta i konieczności sprawowania nad nim całodobowej opieki wystawione przez lekarza rodzinnego,
• w przypadku chorych psychicznie zaświadczenie od psychiatry,
• w przypadku upośledzonych umysłowo zaświadczenie od psychologa,
• zaświadczenie o dochodach lub decyzję o nabyciu prawa do renty albo emerytury.

W celu rozpatrzenia podania pracownik socjalny przeprowadzi wywiad środowiskowy, który pozwoli mu zweryfikować informacje dotyczące sytuacji finansowej rodziny wnioskodawcy. Przy kwalifikacji do ośrodka liczą się zwłaszcza częściowa lub całkowita niepełnosprawność (problemy z samodzielnym poruszaniem się), a także brak opiekuna prawnego.

W standardowym trybie pomoc społeczna ma 30 dni na to, by rozpatrzyć wniosek. Chyba że sprawa wymaga pogłębionej analizy: wówczas termin wydłuża się do 2 miesięcy. Po pozytywnym zaopiniowaniu dokumentacja zostanie przesłana do właściwego powiatowego centrum pomocy rodzinie z prośbą o umieszczenie wnioskodawcy w konkretnej placówce. Zainteresowany otrzyma zaś wiadomość o przyznaniu mu miejsca na liście oczekujących. W przypadku decyzji odmownej mamy 14 dni na to, by złożyć odwołanie.

Dom opieki a wymagania techniczne

Dom opieki wraz z przynależną doń infrastrukturą nie może mieć barier architektonicznych. Powinna znajdować się w nim winda: jeśli jej nie ma, pokoje mieszkalne mogą być usytuowane tylko na parterze. W jednym pokoju mogą mieszkać maksymalnie trzy osoby (cztery, jeśli zajmują go osoby leżące). Powierzchnia pokoju jednoosobowego nie może być mniejsza niż 9 mkw., natomiast w pokojach dwu- i trzyosobowych na mieszkańca powinno przypadać co najmniej 6 mkw.

Każdy pokój mieszkalny powinien być wyposażony w:

• łóżko lub tapczan,
• krzesła,
• stół,
• szafę,
• szafkę nocną (wszystko proporcjonalnie do liczby lokatorów).

Każda placówka tego typu powinna oferować również:

• pokój dziennego pobytu (jadalnię),
• pomieszczenia pomocnicze do prania i suszenia,
• jedną toaletę dla nie więcej niż czterech osób i jedną łazienkę dla nie więcej niż pięciu osób; wyposażone w uchwyty pomocnicze przeznaczone dla mniej sprawnych pensjonariuszy. Jeśli liczba osób leżących przekracza 50% ogólnej liczby mieszkańców ośrodka, dopuszczalne jest zmniejszenie liczby pomieszczeń o 25%.

Kadra domu pomocy społecznej ma obowiązek zapewnić użytkownikom trzy posiłki dziennie, uwzględniając wskazania dietetyczne. Przerwa między posiłkami nie powinna być krótsza niż 4 godziny, a ostatni z nich nie może być podany wcześniej niż o 18. W międzyczasie pensjonariusze powinni mieć zapewniony dostęp do przekąsek i napojów.

Dom opieki a opłaty za pobyt

W pierwszej kolejności odpowiedzialność finansową za pobyt w publicznym domu opieki ponosi osoba w nim zamieszkująca. Następnie małżonek (rodzina) albo gmina. Ściągnięciu podlega maksymalnie 70% świadczenia emerytalnego przysługującego lokatorowi.

Średnia miesięczna opłata za DPS oscyluje w granicach 3 tys. zł. Może wzrosnąć, jeżeli opieka wymaga większego zaangażowania personelu (np. wtedy, gdy osoba leży). Za pobyt w prywatnym domu opieki trzeba zapłacić nawet około 5 tys. zł za miesiąc.

Miłosz Magrzyk

Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.