Ile trwa żałoba – jak poradzić sobie z bólem po stracie bliskiego?

Utrata bliskiej osoby jest jednym z najtrudniejszych momentów w życiu każdego z nas. Świadomość bezpowrotnej rozłąki to stan, z którym trudno się pogodzić. By nauczyć się go akceptować, potrzeba czasu. Jak przeżyć żałobę, aby wyjść z niej silniejszym?

Czym jest żałoba?

Żałoba to okres refleksji i zadumy rozpoczynający się wraz ze śmiercią bliskiego i trwający do momentu akceptacji straty. Jest ona w pełni naturalną ludzką reakcją, a każdy przeżywa ją w nieco inny sposób. Charakterystycznym elementem tego stanu jest silny smutek przetykany tęsknotą, której nie można ukoić. Choć śmierć jest nierozerwalną częścią życia, potrzebujemy czasu, by przyzwyczaić się do nowej sytuacji. Tym bardziej, że przemijanie wciąż traktujemy jako temat tabu. Według badań CBOS blisko połowa Polaków uważa, że nie warto myśleć o umieraniu.

Jakie są etapy żałoby?

Podczas żałoby targają nami różne emocje: tęsknota, rozpacz, lęk, żal, gniew albo złość.

Etap pierwszy

Pierwszy etap żałoby występuje bezpośrednio po stracie bliskiej nam osoby. W tym stadium dominują u nas uczucia gniewu, żalu, rozpaczy i lęku. Możemy nagle wybuchać płaczem bądź krzykiem albo wprost przeciwnie: długo milczeć. Często dochodzą do tego problemy w postaci: braku apetytu, bólu głowy, kołatania serca czy zaburzeń snu. Okres żałoby manifestuje się poprzez ciemne ubrania będące symbolem śmierci.

Etap drugi 

To tzw. etap zaprzeczania. Nie możemy pogodzić się z nową sytuacją, więc usilnie staramy się wyprzeć ją ze świadomości. Mamy poczucie winy bądź o śmierć zaczynamy obwiniać innych: sprawcę wypadku, lekarzy, a nawet zmarłego. Złość często kierujemy wobec Boga, nie mogąc zrozumieć, dlaczego wystawił nas na cierpienie. W codziennych rozmowach poruszamy więcej tematów związanych z przemijaniem. Nieustanne myślenie o zmarłym niekiedy prowadzi do omamów wzrokowych polegających na dostrzeganiu osoby, która nie żyje.

Etap trzeci 

Składa się przeważnie z długich okresów smutku i osamotnienia połączonych z płaczem, drażliwością i bezsilnością. Choć niektórzy, by nie myśleć o stracie, zamiast bierności stają się nadmiernie aktywni: wpadają w wir zajęć i całkowicie poświęcają się pracy.

Etap czwarty 

To moment, w którym częściowo przyzwyczajmy się do nowej sytuacji. Zaczynamy wracać do życia towarzyskiego i odnawiać kontakty. Miejsce dotychczas częstych napadów smutku zajmuje ukojenie wypełnione przez miłe wspomnienia. Śmierć staje się motywacją do zmian i wiąże się z przeświadczeniem, że nasz bliski trafił do lepszego świata.

Etap piąty 

Jest ostatnim etapem żałoby. W pełni akceptujemy stratę i staramy się wypełnić pustkę po śmierci bliskiej osoby. Wracamy do codzienności. Stawiamy przed sobą nowe cele i cieszymy się z życia.

Intensywność przeżywania żałoby zależy od charakteru więzi ze zmarłym, okoliczności jego śmierci, okresu w naszym życiu czy umiejętności radzenia sobie z emocjami. Dziecko stratę będzie przeżywało zwykle o wiele mocniej niż osoba w średnim wieku. Przejście wszystkich etapów żałoby to warunek konieczny na drodze do powrotu do normalnego życia.

Jak przetrwać kolejne fazy żałoby?

Bolesny czas żałoby należy przeżywać rozsądnie. Zamiast zaprzeczać sytuacji, lepiej „przepracować” trudne emocje. Uciekanie w pracę czy zabawę, a zwłaszcza używki, to tylko czasowy drenaż, który w długiej perspektywie odbije się na naszym zdrowiu. Pozwól sobie na łzy. Nierozliczenie się z przeszłością doprowadzi do kumulacji kłopotów, które w najmniej oczekiwanym momencie – chwili słabości – uderzą z podwójną siłą.

Każdy z nas emocje jest w stanie rozładowywać w inny sposób. Dla jednych rozwiązaniem będzie wyrzucenie rzeczy po zmarłym bądź samotny urlop, dla drugich – przebywanie w gronie zaufanych i miłych osób. Pomóc może zwłaszcza kontakt z innymi żałobnikami, którzy najlepiej rozumieją stan, w jakim się znajdujemy. Wiedząc, że nie jesteś osamotniony w przeżywaniu bólu i cierpienia, będzie Ci łatwiej pogodzić się ze stratą.

Jak długo trwa żałoba?

Przewidywane okresy żałoby różnicują się w zależności od stopnia pokrewieństwa łączącego nas ze zmarłym. Przyjmuje się, że:

• tradycyjnie żałoba po rodzicach trwa 6 miesięcy (z noszeniem czarnych strojów) i kolejnych 6 będących okresem tzw. pół-żałoby, kiedy nosi się szare ubrania.
• żałoba po rodzeństwu trwa pół roku,
• żałoba po dzieciach trwa 6 miesięcy,
• żałoba po mężu/żonie trwa najdłużej, czyli 12 miesięcy i 6 tygodni,
• żałoba po babci bądź dziadku trwa pół roku,
• żałoba po dalszych krewnych zwykle nie jest dłuższa niż 3 miesiące.

Okres żałoby powinien być czasem wyciszenia i zachowania powagi, dlatego wskazane jest zrezygnowanie z udziału w hucznych zabawach i podobnych im rozrywkach.

Żałoba a depresja – kiedy zacząć szukać pomocy?

Mimo że to tylko prognozowane okresy, stanowią czasowy wyznacznik, jeśli chodzi o możliwość samodzielnego poradzenia sobie ze stratą. Sygnałem, że nie radzisz sobie z przeżywaniem żałoby, jest przewlekłe (przyjmuje się, że ponad półroczne) utrzymywanie się silnych objawów z jej pierwszego i drugiego etapu. W takich sytuacjach pomocny jest kontakt z psychiatrą lub psychoterapeutą. Gdy z pomocy nie skorzystamy na czas, istnieje duże ryzyko rozwoju silnej depresji.

Przeżywając żałobę świadomie, masz szansę nadać sens rozstaniu z kochanym człowiekiem. Kontrolowane emocjonalne tąpnięcie potrafi zmotywować do „pogodzenia się” ze zmarłym i uwolnić od wcześniejszych traum. Przewartościowanie życia pozwoli obrać nowy kierunek.