Ochrona przedemerytalna, uregulowana w art. 39 Kodeksu pracy, stanowi istotne zabezpieczenie dla pracowników zbliżających się do wieku emerytalnego. Pracownik może wtedy liczyć na szczególną ochronę swojego stosunku pracy. Na czym dokładnie polega ochrona przedemerytalna pracownika? Od kiedy obowiązuje? Jakie są wyjątki?
Artykuł zgodny ze stanem prawnym na dzień: 17.06.2024 r.
Czym jest ochrona przedemerytalna pracownika i co obejmuje?
Ochrona przedemerytalna pracownika stanowi jeden z elementów prawa, który zaprojektowano z myślą o zabezpieczeniu pozycji osób zbliżających się do zakończenia aktywności zawodowej. Zwykle ludzi tych nie interesuje zmiana pracy. W Polsce zgodnie z obowiązującymi przepisami na 4 lata przed przed osiągnięciem wieku uprawniającego do przejścia na emeryturę w przypadku wymaganego stażu pracy pracownik podlega szczególnej ochronie. Pracodawca nie może rozwiązać z takim pracownikiem umowy o pracę.

Celem wprowadzenia takiego mechanizmu jest gwarancja stabilności zatrudnienia osobom w przededniu emerytury. Obawy przed utratą pracy w tym okresie życia mają szczególne uzasadnienie, ponieważ znalezienie nowego miejsca pracy bywa trudniejsze ze względu na wiek i stereotypy na rynku pracy. W drugim przypadku chodzi o to, że nierzadko silversi to niedoceniony potencjał na rynku pracy.
Interesuje Cię praca seniora? Sprawdź inne nasze artykuły.
Ile lat trzeba mieć? Od kiedy obowiązuje ochrona przedemerytalna?
Art. 39 Kodeksu pracy dokładnie określa, od kiedy ochrona przedemerytalna wchodzi w życie. Ile lat trzeba mieć? Zgodnie z przepisami szczególnej ochronie prawnej podlegają wszyscy pracownicy na 4 lata przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Zatem wiek uprawniający do korzystania z ochrony przedemerytalnej wynosi:
- 56 lat dla kobiet,
- 61 lat dla mężczyzn.
Jednocześnie trzeba pamiętać, że uzyskanie prawa do emerytury zależy od posiadania odpowiedniego stażu pracy – minimum 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
Odczuwasz stres w pracy? Sprawdź, jak sobie z nim radzić
To podstawowe założenia, od jakiego wieku jest ochrona przedemerytalna. Istnieją jednak zawody, które ze względu na specyfikę wykonywanych obowiązków pozwalają na wcześniejsze przejście na emeryturę. W takich przypadkach ochrona przedemerytalna rozpoczyna się 4 lata przed ich możliwością przejścia na emeryturę. Przykłady takich profesji to: górnicy, nauczyciele czy kierowcy ciężarówek.
Ochrona przedemerytalna pracownika trwa do momentu, kiedy pracownik nabywa prawo do emerytury. Po osiągnięciu tego wieku pracodawca może już legalnie dokonać wypowiedzenia umowy o pracę. Należy pamiętać, że to ogólne założenia. W wielu przypadkach prawo przewiduje okresy przejściowe. Te w pewnych sytuacjach przedłużają ochronę pracownika nawet po osiągnięciu przez niego wieku emerytalnego.

W jakich przypadkach nie obowiązuje ochrona przedemerytalna?
Ochrona przedemerytalna nie znajduje zastosowania w szeregu określonych sytuacji. Nie ma mowy o jej stosowaniu, gdy pracownik zostaje zwolniony dyscyplinarnie w przypadku poważnego naruszenia przez niego obowiązków pracowniczych. Dotyczy to sytuacji dopuszczenia się przez pracownika czynu zabronionego, uniemożliwiającego mu dalsze pełnienie funkcji na danym stanowisku, a jego winę potwierdza prawomocny wyrok sądowy albo traci niezbędne kwalifikacje w zawodzie.
Chcesz wiedzieć więcej o emeryturze seniora? Przeczytaj nasze artykuły z tej kategorii!
Oprócz tego ochrona przedemerytalna nie obowiązuje, kiedy:
- pracodawca i pracownik decydują się na rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron,
- pracodawca ma prawo do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn niezależnych od pracownika ,
- przedsiębiorstwo przechodzi przez proces upadłości lub likwidacji,
- pracownik nabywa prawo do renty z powodu całkowitej niezdolności do pracy,
- stosunek pracy nawiązano na podstawie umów cywilnoprawnych.
Już ponad 700 tys. emerytów i rencistów korzysta z mLegitymacji. A Ty? Sprawdź, jak to działa!
Umowa na czas określony a ochrona przedemerytalna
Analiza orzecznictwa sądów wskazuje na pewną niejednoznaczność w interpretacji przepisów dotyczących rozwiązywania umów na czas określony w kontekście ochrony przedemerytalnej. Różnice w wyrokach podkreślają złożoność tematu i konieczność indywidualnej oceny każdego przypadku. W odniesieniu do umów na zastępstwo – a więc innej formy umowy na czas określony – ich rozwiązanie następuje automatycznie po upływie czasu, na jaki je zawarto, niezależnie od wieku pracownika. Ochrona przedemerytalna w żaden sposób na to nie wpływa.
Chcesz poznać przepisy prawne dotyczące seniorów? Sprawdź nasze artykuły!
Likwidacja stanowiska pracy a ochrona przedemerytalna
Jeżeli pracownik nie korzysta ze szczególnej ochrony, pracodawca ma prawo rozwiązać z nim umowę o pracę z powodu likwidacji stanowisk pracy. Decyzja o likwidacji stanowiska jest niezależna od pracownika, dlatego podlega ocenie na podstawie zasad określonych w ustawie o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Natomiast wtedy, gdy pracownik korzysta ze szczególnej ochrony, w tym ochrony przedemerytalnej, pracodawca może jedynie zmienić warunki pracy i płacy. Ponadto jeśli zmiana ta pociąga za sobą obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy do końca okresu ochronnego. Natomiast w sytuacji ogłoszenia upadłości lub likwidacji przez pracodawcę ochrona ta nie obowiązuje.
Zatem w świetle dotychczasowych orzeczeń pracodawca nie może rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem znajdującym się w okresie ochronnym. Jednak ma prawo do wypowiedzenia warunków pracy i płacy pracownika. Ewentualna odmowa przyjęcia przez pracownika wypowiedzenia zmieniającego warunki prowadzi do zakończenia stosunku pracy.
Zastrzeganie numeru PESEL– sprawdź, co musisz wiedzieć
Ochrona przedemerytalna a zwolnienie L4
Ochrona pracownika przed rozwiązaniem umowy o pracę nie będzie miała zastosowania, gdy pracownik uzyska prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Decyzja o przyznaniu renty może nastąpić zarówno przed rozpoczęciem okresu ochronnego, jak i w jego trakcie, jednak nie wpłynie to na zasady zakończenia stosunku pracy.