Mimo że pojęcie „emerytura” bardzo często słyszymy w przestrzeni publicznej, zazwyczaj nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak bardzo jest ono pojemne. Sprawę utrudnia fakt, że polski system emerytalny nie należy do najłatwiejszych.
Spis treści
Czym jest emerytura?
Emeryturą nazywamy comiesięczne świadczenie pieniężne przysługujące ubezpieczonemu po osiągnięciu określonego wieku. Wiek emerytalny zależy od płci oraz, czasami, warunków zatrudnienia. Warunkiem uzyskania emerytury jest złożenie prawidłowo wypełnionego wniosku.
Komu przysługuje emerytura?
Emerytura powszechna – zarówno w przypadku świadczenia wypłacanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jak i osób podlegających Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego – przysługuje seniorowi; każdemu, kto ukończył 60 lat (w przypadku kobiet) i 65 lat (w przypadku mężczyzn) oraz odpowiednio długo podlegał ubezpieczeniu.
Jaki jest system emerytalny w Polsce?
W Polsce równoległe funkcjonują dwa systemy emerytalne: stara i nowa emerytura.
Stara emerytura
Do tzw. starej emerytury są uprawnieni seniorzy urodzeni przed 1 stycznia 1949 roku. Kobiety prawo do świadczenia zyskują wówczas, gdy skończyły 60 lat i udokumentowały 15 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Z kolei mężczyźni świadczenie mogą pobierać, gdy skończyli 65 lat i udowodnili 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych na ubezpieczenie społeczne. Emerytura dla tych osób nie jest podwyższana do wysokości najniższego świadczenia.
Nowa emerytura
Nowy system emerytalny obejmuje seniorów, którzy urodzili się po 31 grudnia 1948 roku. W tym przypadku wysokość comiesięcznego świadczenia zależy od kapitału początkowego (zewidencjonowanego). Pod uwagę brany jest również wskaźnik statystyczny średniej długości dalszego życia (publikowany przez GUS w formie tablic do 31 marca każdego roku).
Nowa emerytura nie może być niższa od najniższej emerytury w Polsce, jeżeli ubezpieczony udowodnił okresy składkowe i nieskładkowe w wymiarze wynoszącym 20 lat i 25 lat (odpowiednio dla kobiet i mężczyzn).
Jakie są rodzaje emerytur w Polsce?
Choć w gruncie rzeczy słowo „emerytura” zawsze oznacza to samo, w polskim systemie emerytalnym wyróżniamy wiele rodzajów emerytur.
Emerytura indywidualna (tradycyjna)
To najpopularniejszy rodzaj emerytury przysługujący po osiągnięciu wymaganego wieku emerytalnego. Jej pobieranie nie zawsze wiąże się z zakończeniem pracy. Emeryturę określa się, dzieląc podstawę obliczenia świadczenia przez średnie dalsze trwanie życia. W praktyce wysokość emerytury zależy od tego, jak duże składki emerytalne były odprowadzane za nas w trakcie aktywności zawodowej. Świadczenie jest corocznie waloryzowane i wypłacane dożywotnio.
Emerytura pomostowa (pomostówka)
Emerytura pomostowa przysługuje seniorom przed osiągnięciem wieku emerytalnego powszechnego. Seniorzy ubiegający się o emerytury pomostowe muszą udokumentować przynajmniej 15-letni staż pracy w trudnych bądź szczególnych warunkach. Jej wysokość może zmienić się po tym, gdy osoba pobierająca pomostówkę osiągnie ustawowy wiek emerytalny.
Emerytura małżeńska
Przysługuje wdowie bądź wdowcowi w okresie emerytalnym i nie może być niższa niż 60 proc. sumy świadczeń otrzymywanych przez małżonków.
Emerytura mieszana
O jej przyznanie mogą ubiegać się osoby, które w latach 2009-2014 osiągnęły powszechny wiek emerytalny, nie pobierały wcześniejszej emerytury i nie przystąpiły do OFE lub przekazały środki z OFE do budżetu państwa. Wysokość świadczenia zależy od roku, w którym przeszedłeś na emeryturę, a tym samym od systemu emerytalnego, do którego się zaliczasz.
Emerytura indywidualna z gwarantowanym okresem płatności
Emerytura indywidualna z gwarantowanym okresem płatności to szczególny rodzaj emerytury indywidualnej seniorów. W tym przypadku wypłata emerytury jest zagwarantowana przez pewien czas. Jeśli świadczeniobiorca umrze przed jego upływem, emerytura będzie wypłacana osobom dziedziczącym aż do zakończenia wskazanego okresu.
Emerytura małżeńska z gwarantowanym okresem płatności
Emerytura małżeńska z gwarantowanym okresem płatności to szczególny rodzaj emerytury małżeńskiej. Jej mechanizm jest bliźniaczo podobny do typu emerytury wskazanego powyżej. W tym przypadku, nawet jeżeli małżonkowie umrą w czasie jej otrzymywania, a okres przewidziany prawnie do jej pobierania nie upłynie, emerytura będzie wypłacana osobom dziedziczącym. Minimalny okres wypłaty wynosi 10 lat.
Emerytury stażowe (projekt)
Prezydencki projekt emerytur stażowych zakłada, że świadczenie emerytalne będzie przysługiwało kobietom, które przepracowały 39 lat, oraz mężczyznom, którzy przepracowali o 5 lat więcej. Projekt Solidarności obniża zaś wskazane zakresy wiekowe do 35 lat dla kobiet i 40 dla mężczyzn. W przypadku emerytur stażowych pod uwagę brano by m.in. wysokość zgromadzonego kapitału oraz uregulowany stosunek do OFE.
Uwaga! W ostatnich latach w Polsce funkcjonują również 13 i 14. emerytura. Na razie nie wiadomo, czy czternastka wejdzie do kanonu regularnych świadczeń.
Czym są emerytury branżowe?
Szczególnym rodzajem emerytur są także branżowe systemy emerytalne, takie jak:
- emerytury mundurowe,
- emerytury kolejarskie,
- emerytury górnicze,
- emerytury nauczycielskie,
- emerytury prokuratorskie,
- emerytury sędziowskie.
Przedstawiciele tych grup zawodowych mogą przechodzić na emeryturę znacznie wcześniej przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Z reguły otrzymują też wyższe świadczenia (tzw. przywileje emerytalne).
Miłosz Magrzyk
Jestem absolwentem Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, na kierunku ekonomia. Od kilku lat tworzę treści dla mediów online. Przygodę z dziennikarstwem rozpocząłem od pracy w lokalnym, miejskim portalu internetowym w Ostrowi Mazowieckiej – stolicy powiatu ostrowskiego na Mazowszu. Dziś piszę m.in. dla Bezprawnika.pl, Biotechnologii.pl i portalu Just Transiton Magazine. Wolny czas spędzam na przeglądaniu YouTube’a w poszukiwaniu ciekawostek o świecie zarówno dawnym, jak i współczesnym. Chętnie sięgam również po dobrą książkę – tak kryminał, jak i literaturę faktu.